تحليل ابن‌سينا از مؤلفه‌هاي حدس با نگاه به ديدگاه برخي شارحان و منتقدان

منطق‌دانان مسلمان حدس را عامل يقين به حدسيات معرفي كرده‌اند. ازاين‌رو، آشنايي با چيستي و عناصر سازنده حدس در تحليل نحوه يقين به حدسيات، امري بايسته است. ابن‌سينا نخستين منطق‌داني است كه بررسي گسترده‌اي درباره حدس و قضيه حدسي انجام داده و ابعاد گوناگون آن را بيان كرده است؛ به‌گونه‌اي كه بر بسياري از منطق‌دانان پس از خود تأثيرگذار بوده است. البته برخي شارحان و منتقدان وي ديدگاه‌هاي متفاوتي را دراين‌باره مطرح كرده‌اند. ازاين‌رو، نوشتار پيش‌رو بر آن است تا حقيقت حدس را از نگاه ابن‌سينا تحليل كند و سپس آراي شارحان و منتقدان يادشده را طرح كرده و با آن بسنجد. براساس اين مقاله، حدس از نگاه ابن‌سينا عبارت است از انتقال دفعي ذهن به حدوسط صحيح، بدون نياز به جست‌وجوي ذهني كه حل مجهول را در پي دارد. براين‌اساس، اموري چون به‌كارگيري قواي حسي، نياز به انجام فعل جوارحي و كشف ماهيت پديده‌ها كه برخي شارحان و ناقدان ابن‌سينا براي حدس برشمرده‌اند، مقوّم يا جزء لوازم حدس نيستند.