شناسايي الگوهاي ذهني متخصصان در آموزش سواد بصريِ ميراث معماري ايران به كودكان دورۀ ابتدايي

اين پژوهش در راستاي ارتقاي آگاهي مخاطبان به ارزش‌هاي ميراث معماري ايراني، سعي دارد به شناسايي و اكتشاف ابعاد و الگوهاي غالب ذهني متخصصان در خصوص «آموزش سواد بصريِ ميراث معماري ايران به كودكان» با تأكيد بر آموزش‌هاي غيررسمي بپردازد. منظور از سواد بصري ميراث معماري ايران، توانايي درك و خوانش ويژگي‌‌ها و ارزش‌هاي ميراث معماري ايراني است. اين پژوهش، از حيث اينكه به استخراج ابعاد و الگوهاي ذهني متخصصان مي‌پردازد، داراي ماهيت اكتشافي است. روش گردآوري داده‌ها از نوع پيمايشي است. مراحل انجام پژوهش شامل انجام دلفي و تحليل نتايج آن از طريق تحليل عامل Q است كه در چهار گام با استفاده از نرم‌افزار SPSS-22 انجام گرفت: ۱. مصاحبه با متخصصان؛ ۲. تحليل متن مصاحبه‌ها با كدگذاري باز و محوري، تهيۀ جدول هدف-محتوا و پرسشنامۀ محقق‌ساخت بر اساس آن؛ 3. پيمايش دلفي در دو مرحله؛ 4. تحليل عامل Q. جامعۀ آماري پژوهش به‌دليل نو بودن موضوع، شامل متخصصاني از حوزه‌هاي معماري، حفاظت از بناهاي تاريخي، باستان‌شناسي، طراحي گرافيك و آموزش‌ كودكان (رسمي و غيررسمي) است. تعداد متخصصان در گام اول شامل 10 نفر از متخصصان بود كه به روش گلوله برفي تا اشباع نظري ادامه يافت و در گام پيمايش دلفي شامل 30 نفر از متخصصان بود كه به روش هدفمند غير تصادفي انتخاب شدند. نتايج حاصل از پژوهش پس از تحليل عاملي نشان داد كه 8 ديدگاه غالب در زمينۀ آموزش سواد بصريِ ميراث معماري ايران به كودكان، در ميان متخصصان وجود دارد كه تعيين‌كنندۀ ابعاد آموزش سواد بصريِ ميراث معماري ايران به كودكان نيز هستند. اين ابعاد به‌ترتيب شامل «فراكالبدي‌ـ مفهومي»، «زيبايي‌شناختي»، «ميراثي‌ـ حفاظتي»، «ادراك فضايي»، «تعاملي‌ـ گروهي»، «تجربۀ فردي»، «محيط يادگيري» و «بستر فرهنگي‌ـ اجتماعي» هستند. همچنين، الگوهاي ذهني متخصصان متناسب با وجوه متفاوت موضوع، طيف‌هاي متفاوتي از شناخت آثار ميراث معماري (معناگرا، زيبايي‌شناختي، ميراثي‌ـ حفاظتي و فضانگر)، توجه به يادگيرنده (‌فردي، تعاملي) و شرايط يادگيري (زمينه‌اي، فرهنگي‌ـ اجتماعي) را شامل مي‌شود. اين ابعاد مي‌تواند راهگشاي آموزش سواد بصري به كودكان با تمركز بر روش‌هاي غيررسمي باشد.