رهيافتي به انتساب كتاب تحف العقول و مؤلف آن

تحف العقول فيما جاءَ مِنَ الحِكَمِ وَ الْمَواعظ عن آل‌ الرسول (ص) اثر حسن‌ بن‌ شعبه حراني يكي از منابع روايي اخلاقي شيعه است كه دربارۀ مؤلف و زمان نگارش و خاستگاه روايات آن اقوال گوناگوني وجود دارد. برخي از علماي متأخر و پژوهشگران معاصر، مؤلف را از علماي ستودني شيعۀ اهل حلب در قرن چهارم مي‌دانند. عده‌ اي از اين دسته، وي را همان مؤلف حقائق اسرار الدين تلقي كرده‌ اند. بعضي نيز او را فردي ناشناخته و نصيري‌ مذهب از قرن ششم برشمرده‌ اند. با وجود اين، هويت مؤلف محل سؤال است و ابهام‌هايي وجود دارد. دستاوردهاي اين پژوهش نشان مي‌دهد مؤلف شيعه و اهل حلب است كه دست‌ كم در قرن هشتم زيسته است. مباني فقهي و كلامي مؤلف، باور پژوهشگران مبني بر نصيري‌ بودنش را نفي و شيعه‌ بودنش را تأييد مي‌ كند. همچنين، بررسي سير تاريخي حلب و تطبيق آن با گفتمان‌ هاي حاكم بر كتاب از دلايلي است كه انتساب مؤلف به حلب را تصديق مي‌ كند. مؤلف امامي‌ مذهب، لين‌ الحديث، زاهد و دنياگريز است. او اهل‌ البيت (ع) را خليفۀ خدا و معصوم مي‌ داند و به بعث و عقيدۀ شيعه در جبر و اختيار باورمند است.