مطالعه موردي موانع عدالت اجتماعي در قرآن (مبتني بر نظريه زمينه اي)

ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ، ﻓﺮاﯾﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪاوم درﻫﻤﮥ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ، اﻋﻢ از ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺤﻘّﻖ آن ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ. از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ از ﻣﺴﯿﺮ عدالت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮاﺳﺖ؛ ﻫﻤﮥ ﻣﮑﺎﺗﺐ، اﺳﺎس ﺧﻮد را ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﺎﯾﻪ رﯾﺰي ﮐﺮده و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮاﻧﻊ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ زداﯾﺶ آن را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﻧﺪ. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻈﺮﯾﮥ زﻣﯿﻨﻪ اي، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از روش ﻫﺎي ﮐﯿﻔﯽ، ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻣﻮاﻧﻊ ﻋﺪاﻟﺖ ورزي در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ، ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ.ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺤﻘّﻖ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮآن ﭼﯿﺴﺖ؟ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ، ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از روش ﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ داده ﭘﺮدازي در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺮآﻧﯽ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺸﻒ ﻧﻈﺮﯾﺎت و دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎ در ﻋﺮﺻﮥ ﻣﻮاﻧﻊ ﻋﺪاﻟﺖ ورزي، ﺑﻪ دو ﻣﻘﻮﻟﮥ ﻣﺤﻮري دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻣﻘﻮﻟﮥ اوّل: روﺣﯿﮥ ﻋﺪاﻟﺖ ﮔﺮﯾﺰي؛ در اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ از اﻧﻮاع آﻓﺎت ﻓﮑﺮي و اﺧﻼﻗﯽِ ﻓﺮدي و ﺟﻤﻌﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در ذﯾﻞ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺗﺠﺎوزﮔﺮي، ﺗﺮك ﺣﻤﺎﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﺮﻗﺖ، اﻓﺰونﺧﻮاﻫﯽ و داوري ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ، ﻣﻮاﻧﻊ ﻋﺪاﻟﺖ ورزي را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ. ﻣﻘﻮﻟﮥ دوّم: ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺘﻢ؛ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎ اﺣﺼﺎء ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﮔﻤﺮاﻫﯽ، ﺗﻔﺮﻗﻪاﻓﮑﻨﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر ﻣﺤﺎرب، اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﻣﻮاﻧﻊ را ﺗﻮﺿﯿﺢ داده اﺳﺖ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ در ﯾﮏ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻟﮕﻮي ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ .