نقدي بر ترجمه تفسير الميزان

تفسير گرانقدر«الميزان» تأليف علامه گرانقدر آيت الله سيد محمد حسين طباطبايي را از غايت شهرت نيازي به تعريف و توصيف نيست. اين تفسير در عين فراگيري موضوعات متنوع، داراي يك رويكرد ويژه اي است و آن عبارت است از تمركز بر تربيت و تكامل روحي و رشد معنوي فرد و جامعه، بطوري كه مي توان گفت «الميزان» يك تفسير تربيتي و اجتماعي است. اين تفسير گرانقدربا ترجمه مرحوم آيت الله موسوي همداني در قالب بيست جلد قطور و يا چهل جلد معمولي بارها چاپ و منتشر شده است. حجم زياد و تعداد مجلدات آن يكي از موانعي است كه علاقه مندان و اهل مطالعه را از بهره برداري و مطالعه آن باز مي دارد. و از سوي ديگر كثرت گرفتاري‌هاي روزمره و اشتغالات مردم در اين روزگار، مجال مطالعه كتاب هاي مفصل را نمي‌دهد، و مي توان با تلخيص حساب شده و اصولي، به نحوي كه به اصل مباحث لطمه وارد نشود، كار را آسان كرد و جمع بيشتري را با اين كتاب نوراني آشنا ساخت. پيش از اين عزيزاني به تلخيص آن همت گماشته‌اند كه سعي‌شان مشكور و اجرشان نزد خداوند محفوظ باد. ولي هر كدام داراي نواقصي است كه نمي توان از آنها چشم پوشيد. يكي از آنها ترجمه كتابي است كه يكي از نويسندگان عرب زبان از اصل متن عربي الميزان طبق برداشت خود تلخيص كرده است و سپس همان به فارسي ترجمه شده است. و يكي ديگر گزينش و خلاصه اي از تفسير برخي آيات است نه همه آيات. به هر حال جاي كتابي كه خلاصه كامل الميزان به زبان فارسي باشد خالي بود. بحمدالله پس از شش سال كارمداوم، تلخيص آن همراه با ويرايش علمي و ادبي به اتمام رسيد. در حين بررسي اين تفسير به اشكالات لفظي و محتوايي زيادي برخوردم كه شرح آن خود كتاب مستقلي مي طلبد. در اين مقاله از باب مشت نمونه خروار به بخشي از اشكالها اشاره مي شود. گفتني است در ترجمه آيات قرآن كه به انشاء و قلم مرحوم آيت الله سيد محمد باقر موسوي همداني است علاوه بر اشكال‌هاي ادبي و نگارشي در پاره‌اي از موارد تعارض ‌هاي جدي با نظرات تفسيري علامه داشت كه سعي كردم ترجمه آيات تا حد امكان با نظر علامه منطبق باشد و اشكال‌هاي آن مرتفع شود. در واقع بازبيني كامل در ترجمه آيات با حفظ شيوه و ادبيات خاص مترجم محترم صورت پذيرفته است.