نقل به معنا؛ كليد فهم اختلاف مصاحف صحابه

يكي از رخدادهاي مهم تاريخ قرآن آن است كه برخي از صحابه رسول اسلام، نسخه‌‌‌‌هاي خاصّ خود از قرآن را جمع كرده‌اند و ميان نسخه‌‌‌‌هاي ايشان با نسخه رسمي كه به فرمان خليفه سوم گرد آمد، اختلافات فراواني اعمّ از افزايش، نقصان، تبديل و جابه‌جايي گزارش شده است. نوشتار حاضر بر آن است كه عامل اصلي ظهور نگارش‌‌‌‌هاي متفاوت قرآن توسط صحابه را دريابد و در اين راستا، به عرضه فرضيه‌‌‌‌هاي محتمل مي‌پردازد. روش اين تحقيق، «استنتاج از راه بهترين تبيين» است؛ بدين معنا كه پس از ارزيابي فرضيه‌‌‌‌هاي رقيب، فرضيه‌اي انتخاب مي‌شود كه قدرت تبيين بيشتري دارد. تفسيري‌بودن اختلافات، خطابودن اختلافات و مختلف خوانده‌شدن قرآن از سوي رسول، فرضيه‌‌‌‌هايي هستند كه براي توضيح منشأ اختلافات مصاحف صحابه مطرح شده‌اند، اما با توجه به گستردگي دامنه اختلافات، اين سه فرضيه، فاقد قدرت توضيح‌دهندگي جلوه مي‌كنند. از ديگر سو، فرضيه نقل به معناي آيات قرآن، با شواهد متعدد تاريخي، همخواني دارد و قادر است كه به‌گونه‌اي فراگير، اختلافات صحابه را در خوانش و نگارش قرآن تبيين نمايد.