نقدي بر خوانش ونسا مارتين در كتاب ايران بين ناسيوناليسم اسلامي و سكولاريسم

ونسا مارتين از جملۀ پژوهش‌گران انگليسي‌زبان تاريخ ايران معاصر است كه در كتاب ايران بين ناسيوناليسم اسلامي و سكولاريسم تلاش كرده است مشروطه و تحولات سياسي اجتماعي مرتبط با آن ‌را از منظر بيروني بررسي كند. بر اين اساس، هدف مقالۀ حاضر مطالعۀ تحليلي ـ انتقادي كتاب در ابعاد شكلي، روشي، نظري، و محتوايي است. تمركز ونسا مارتين در اين كتاب بر شناسايي جريان‌هاي سياسي و تحولات اقتصادي ـ اجتماعي محلي خارج از تهران است كه تأثير مستقيم در چگونگي رخداد انقلاب مشروطه و نتايج آن داشته است. بررسي كتاب نشان مي‌دهد نويسنده مشروطه‌خواهي محلي را به‌عنوان مسئله‌اي مرتبط با هويت ملي تعريف مي‌كند. يافته‌ها نشان مي‌‌دهد، از نظر ونسا مارتين، بافت سنتي جامعۀ ايران و طبقۀ روحانيون مشروطه را امري تاريخي و ديني قلمداد مي‌كنند، اما روشن‌فكران آن‌ را به‌عنوان امري اسطوره‌اي و مدرن مي‌‌پندارند. نوآوري ونسا مارتين در اشاره به نقش نيروهاي محلي در انقلاب مشروطه، به‌ويژه در آذربايجان، بوشهر، فارس، و اصفهان، قابل‌تأمل است، اما كاستي‌هايي در نوع دسته‌بندي جريان‌هاي سياسي و تعريف هركدام از چيستي و چگونگي رخداد مشروطه به‌چشم مي‌خورد كه مناسب است نويسنده و ناشر در چاپ‌هاي بعدي تلاش كنند كه آن‌ها را برطرف كنند.