تبيين جامعه‌شناختي عوامل مؤثر بر شكل ‌گيري فرهنگ فساد (مورد مطالعه: شهروندان نجف‌آبادي)

مهم‌ترين ويژگي هر فرهنگ، اكتسابي بودن و تأثير تعاملات اعضاي جامعه در توليد و بازتوليد آن هست. گاهي اين تعاملات مي‌تواند در راستاي مبارزه با فساد و گاهي نيز در راستاي پذيرفتن رفتارهاي مفسده‌آميز و چشم‌پوشي نسبت به آن‌ها و در نتيجه از بين رفتن قبح فساد شكل بگيرد و حالتي را در جامعه نهادينه كند كه با نام «فرهنگ فساد» شناخته مي‌شود. هدف اين پژوهش مشخص نمودن ميزان سطح فرهنگ فساد در بين مردم شهر نجف‌آباد اصفهان و نيز تبيين چرايي شكل‌گيري آن مي‌باشد. اين پژوهش به‌صورت كمّي و به شيوۀ پيمايشي و با استفاده از ابزار پرسشنامۀ محقق‌ساخته به انجام رسيده است. نمونه‌گيري در اين تحقيق به‌صورت نمونه‌گيري تصادفي چند مرحله‌اي بوده است. تعداد نمونه‌ها براساس جدول تعيين حجم نمونۀ لين برابر با 370 نفر مشخص گرديده است. در اين تحقيق براي تحليل نتايج از نرم ‌افزارهاي SPSS و نرم‌افزار Smart PLS مورد استفاده قرار گرفته است. تحليل آماري داده‌هاي اين تحقيق نشان‌داد سه مؤلفه از بين رفتن قبح فساد، عدم تمايل به افشاي فساد و به هنجار شمردن مصاديق فساد مي‌تواند درمجموع 61/2 % از واريانس متغير فرهنگ فساد را تبيين كنند. آزمون فرضيات نيز نشان‌دادند كه متغيرهاي مستقل جمع‌گرايي، فرهنگ شهروندي، فرهنگ افشاگري و برابري جنسيتي اثر منفي بر تمايل افراد به فرهنگ فساد دارند و در مقابل عواملي چون فردگرايي و فرهنگ هديه دادن و فردگرايي سطح تمايل مردم به فرهنگ فساد را افزايش مي‌دهند. نتايج مدل‌سازي معادلۀ ساختاري واريانس محور متغيرها نشان‌داد كه متغيرهاي مستقل اين تحقيق مي‌توانند 45/2 % از واريانس تمايل مردم به فرهنگ فساد را تبيين نمايد. روند افزايشي فساد در ايران و پيامدهاي منفي آن، اين نگراني را ايجاد مي‌كند كه قبح و زشتي اعمال مفسده‌آميز از بين برود و با بهنجار شدن آن‌ها، فساد تبديل به يك ويژگي فرهنگي شود. براساس يافته‌هاي اين مطالعه مي‌توان با اعتلاي روحيۀ جمع‌گرايي و كاهش تمايلات خودمحورانه در بين مردم، آشنا ساختن آن‌ها با تكاليف و مسئوليت‌هاي شهروندي، مبارزه با نابرابري‌هاي جنستي، حمايت از افشاكنندگان فساد و نيز تشويق آن‌ها مانع شكل‌گيري فرهنگ فساد شد؛ هم‌چنين مي‌توان با قانونمند كردن فرهنگ هديه و جبران نكويي‌ها به اين مهم دست‌يافت. يافته‌هاي پژوهش حاضر مؤيد نظريۀ آنومي دوركيم و نظريۀ فشار مرتون و نظريۀ آنومي رفيع‌پور در مورد شكل‌گيري فرهنگ فساد است.