واكاوي تاريخي خاستگاه دانش كلام سياسي در گفتمان علوي

هدف مقاله حاضر از بررسي خاستگاه دانش كلام سياسي در اسلام آن است كه در يك مطالعه تاريخي، زمان پيدايش اين دانش را مشخص سازد؛ و با سنجش اعتبار ديدگاه محققان معاصر، به اختلاف نظر بين آنان در اين خصوص خاتمه دهد. با توجه به هدف اين پژوهش، اين نوشتار در رديف تحقيقات بنيادي قرار مي گيرد كه در پي پروراندن نظريه ريشه دار بودن دانش كلام سياسي است. روش مطالعه در اين مقاله، استناديِ تحليلي و تحليليِ استنادي است. ارزش اين روش در اين است كه براي رسيدن به پاسخي منطقي، نخست كوشيده ايم به گزاره هاي مصادر تاريخي و حديثي استناد نماييم و سپس از آنها تحليلي مناسب ارائه كنيم. همان گونه كه در بعضي موارد براي اثبات درستي تحليل هاي ارائه شده، سعي بر آن نموده ايم كه اين تحليل ها را نيز با ارجاع دادن به شواهد تاريخي و حديثي مستند گردانيم. در عين حال همت بر آن گماشته ايم كه به تناسب سخن از تحليل هاي انديشمندان معاصر در اين زمينه نيز غفلت نورزيم. بنابراين ابزار جمع آوري اطلاعات از يكسو مصادر و منابع كتابخانه اي و از سوي ديگر مطالعات و مقالات الكترونيكي است. اين پژوهش با محوريت پاسخگويي به سه سؤال ذيل سامان يافته است: - دانش كلام سياسي، در چه دوره اي از تاريخ علم كلام اسلامي و انديشه سياسي طرح و پي ريزي شد؟ - اين علم، پيرامون كدام مسئله كلامي كه در عين حال موضوعيت سياسي و اجتماعي داشت شكل گرفت؟ - نخستين چهره اسلامي كه توفيق پي ريزي دانش كلام سياسي را يافت كيست؟ يافته هاي اين تحقيق مؤيد اين فرضيه است كه خاستگاه دانش كلام سياسي به رخداد سقيفه و مسئله جانشيني رسول خدا(ص) باز مي گردد؛ و اميرالمؤمنين(ع) نخستين چهره اسلامي است كه اين دانش را پي ريزي نمود. بنابراين كفه ترازو به نفع آن دسته از محققاني كه قائل به ريشه دار بودن كلام سياسي هستند سنگيني مي كند؛ و بر اساس روايات ثبت شده در مصادر، عصر تكوّن و پيدايش كلام سياسي به زمان وفات حضرت رسول(ص) باز مي گردد.