تبيين طيف‏ رفتاري جمهوري اسلامي ايران در منطقه‌ خليج فارس: تقابل سياست خارجي وضعيت‏ محور و ژئوپليتيك موقعيت ‏محور

ميزان نقش‏آفريني دولت‏ها در عرصه و صحنه‌ منطقه‏اي و جهاني وابسته به درك سياست‏گذاري خارجي از واقعيت‏هاي موقعيت‏محور ژئوپليتيك است. در اين راستا، كشور ايران در يكي از حساس‏ترين موقعيت‏هاي ژئوپليتيك جهان قرار گرفته است؛ به‏گونه‏اي‏كه مناطق و زيرمناطق ژئوپليتيك فعالي با كاركرد‏هاي گسترده و پُرشمار آن را فراگرفته و مي‏تواند آن را به‏صورت يكي از كانون‏هاي جاذبه‌ ديپلماسي منطقه‏اي و جهاني درآورد. در اين ميان، يكي از مناطق كه در ارتقابخشي موقعيت ژئوپليتيك ايران مؤثر است منطقه‌ خليج فارس است. از اين ‏رو، جمهوري اسلامي ايران بايد همساز با الزامات ژئوپليتيك الگوي سياست خارجي متناسب با نقش ‏ها و كاركردهاي خود را در اين منطقه تنظيم كند. بر اين پايه، در پژوهش حاضر با روش تحليلي- توصيفي به تبيين ابعاد ژئوپليتيكي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در منطقه‌ خليج فارس پرداخته شده است. نتايج پژوهش نشان مي‏ دهد كه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در منطقه طيفي از مناسبات‏ـ از همزيستي مسالمت‏ آميز تا جنگ‏ـ را دربر گرفته است كه درواقع اين سياست‏ ها بيش از آنكه متكي بر انطباق كاركردي و واقعيت‏ هاي موقعيت ‏محور كُدهاي ژئوپليتيك كشور با كُد‏هاي منطقه باشد، تابع عوامل وضعيت‏ محور سياسي روز بوده است. از اين ‏رو، براي رسيدن به سياست خارجي بر پايه‌ موقعيت‏ محوري ژئوپليتيك، كه تبيين‏ كننده‌ فرصت‏ ها و تنگناهاي پيش ‏روي دولت‏ هاي اين منطقه در رابطه با همديگر ‏باشد، فاصله بسيار است. بدين ‏ترتيب، جمهوري اسلامي بايد رويكرد ژئوپليتيك ‏محور را در ارتباط با هر يك از كشورها در دستور كار سياست خارجي قرار دهد و در تعامل و پيوند با يكايك آن‏ها با چنين سياستي، با توجه به شرايط خاص‏ هر كشور، سياست‏گذاري خارجي كند.