بازشناسي عوامل مؤثّر در طراحي كالبدي تنوره به عنوان فضاي تر، در آسياب‌هاي قناتي منطقه مركزي ايران(مطالعه موردي آسياب‌هاي شهرستان نايين)

با توجه به واقع شدن نايين در منطقه‌اي كم آب و همچنين فقدان رود جاري، قنات‌ها به عنوان تنها منبع تأمين آب مطرح بوده‌اند. در كنار استفاده از قنات در كشاورزي، با طراحي و ساخت آسياب از انرژي آب براي حركت سنگ آسياب و توليد آرد بهره گيري شده است هر چند اين عناصر معماري ايراني در گذشته نقش حياتي در زندگي مردم داشته‌اند، ولي امروزه در اثر عوامل چندي رونق خود را از دست داده و به بناهايي متروكه و فاقد كاربري تبديل شدند. اين بناها كه بناهايي خدماتي و عام المنفعه در معماري ايراني مي‌باشند آموزه‌هاي قابل استخراج و اررزشمندي را در خود نهفته‌‌اند. مسأله چگونگي استفاده از انرژي آب قنات براي توليد آرد و طراحي و ساخت فضاهاي كالبدي مرتبط با اين كاركرد، يكي از شاخص‌ترين مسائل در طراحيِ آسيابهاي قناتي به شمار مي‌رود. اين پژوهش سعي بر آن دارد كه به چگونگي حل اين مسأله در پيدايش آسيابهاي قناتي نايين بپردازد. در اين راستا با بهره‌گيري از راهبردهاي توصيفي-تحليلي و استدلال منطقي، به جمع آوري داده‌هاي آسيابهاي قابل مطالعه در سطح شهرستان نايين پرداخته شد و از طريق تحليها و برداشتهاي ميداني آسيابها مورد بررسي و مطالعه قرار گرفتند. در نتيجه تحليها و مطالعات ميداني صورت گرفته، مشخص شد كه با طراحي و ساخت عنصر كالبدي تنوره به عنوان تنها فضاي تر آسياب كه از سه جزء كانال متصل به قنات، استوانه تجميع آب و مجراي فشار تشكيل مي‌شود؛ امكان استفاده از انرژي آب و توليد آرد در آسياب فراهم آمده است. عامل موقعيت قرارگيري قناتِ متصل به تنوره باعث پيدايش دو نوع تنوره روزميني قراگرفته در ميان كشتخوانها و تنوره زيرزميني متصل به كوره قنات و قبل از مظهر شده است. بر اساس عامل ميزان آبدهيِ قنات، تنوره‌هاي آسيابهاي قناتي نايين به دو گونه تنوره‌هاي ساده كم عمق و تنوره‌هاي مركب عميق قابل تقسيم بندي مي‌باشند. دستاوردهاي تحقيق حاضر از ابهامات موجود در زمينه طراحي عنصر تنوره در آسيابها كه تاكنون ناديده انگاشته شده بود، تا حد قابل قبولي توانست كم كند و باعث شناخته شدن اين عناصر كمتر شناخته شده معماري ايراني شد.