تأثير دعا در استخراج گزاره‌هاي معرفتي (بررسي موردي: هستي‌شناسي و خداشناسي)

هدف: هدف از انجام اين پژوهش، استخراج گزاره‌هاي هستي‌شناسي و خداشناسي ادعيه و مقايسۀ آن با مباني فلسفي، از جمله نظريۀ صدور بود. روش: پژوهش اسنادي كتابخانه‌اي حاضر، محتواي بيش از 20 دعا را تحليل كيفي كرده است. يافته‌ها: گزاره‌هاي كليدي مستخرج از ادعيه عبارتند از: 1. خداي مُبدئ و مُعيد، 2. خداي مُبدِع، 3.خداوند ازلي، مخلوقات حادث زمان‌مند و مكان‌مند و 4. عدم سنخيت خالق و مخلوق. در مقام مقايسه، در دعا خداوند به عنوان مُبدئ (آغازدهنده)، ولي در نظريۀ صدور به عنوان مبدء (آغاز) و مصدر معرفي شده است. همچنين خداوند مُبدِع در ادعيه، بدون الگو و مايه و بر اساس اراده و فاعليت امري(خلق لامن شئ) موجودات را ابداع كرده است؛ در حالي كه در نظريۀ صدور، خداوند به عنوان مبدء و مفيض، بر اساس حتميت و نه بالاراده، تنها افاضه فيض كرده است. در ادعيه، خداوند، ازلي و موجودات، حادث زمان‌مند و مكان‌مند معرفي شده‌اند؛ اما در نظريۀ فيض، بر اساس عين ربط بودن معلول به علت، ازليت به عالم سريان داده شده است. همچنين، اساس نظريۀ صدور كه بر سنخيت مبتني شده، در ادعيه رد شده است. نتيجه‌گيري: مباني هستي‌شناسي و خداشناسي مستخرج از ادعيه، در تقابل با مباني فلسفي، به ويژه نظريۀ صدور واقع شده‌اند.