اثر پذيرش الگوي كم‌آبياري در سطح مزارع دشت اردلان با تأكيد بر مديريت پايدار منابع آب

استفاده صحيح از روش كم آبياري نياز به درك كاملي از پاسخ عملكرد به آب (حساسيت محصول به تنش خشكي) و تأثير اقتصادي كاهش در عملكرد محصول دارد. در مناطقي كه منابع آب محدود هستند، اين روش مي تواند براي كشاورزان جهت حداكثرسازي بهره وري آب كشاورزي به جاي حداكثرسازي برداشت محصول در هر واحد زمين سودمند باشد. بدين منظور، در مطالعه حاضر اثر پذيرش راهبرد كم‌آبياري در سطح مزارع دشت اردلان با تأكيد بر مديريت پايدار منابع آب ارزيابي شد. اين كار با بهره‌ گيري از مدل برنامه‌ ريزي رياضي اثباتي در سطح تجميعي- فضايي (SI-PMP) و داده‌ هاي پرسشنامه‌ اي مربوط به سال زراعي 1399-1398 انجام شد. پس از واسنجي سيستم مدل سازي پيشنهادي در محيط نرم افزاري GAMS، اثرات كم‌ آبياري به روش كلارك در سطوح 5 و 10 درصد بر الگوي بهينه كشت، منابع آب مصرفي و بازده ناخالص كشاورزان ارزيابي شد. نتايج حاكي از آن است كه تفاوت فاحشي بين آب بهاي پرداختي كشاورزان (547 ريال) و ارزش اقتصادي آب آبياري (1348 ريال) در دشت اردلان وجود دارد و اين امر منجر به رايگان تلقي شدن نهاده آب و استفاده بي‌رويه آن در سطح اراضي زراعي شده است. همچنين، اعمال روش كم‌ آبياري علي‌ رغم ايجاد كاهش در عملكرد محصولات منتخب (از 0/88 تا 5/72 درصد) و بازده ناخالص كشاورزان (از 3/15 تا 7/07 درصد)، منجر به صرفه‌ جويي 5/01 تا 9/78 درصد در مصرف آب آبياري مي شود. كشش پذيري بيشتر تقاضاي نهاده آب در سطح مزرعه كوچك (573/0=ewater) و افزايش ارزش اقتصادي آب آبياري به ميزان 3/09 تا 8/21 درصد نسبت به شرايط سال پايه از ديگر پيامدهاي اعمال كم‌ آبياري در الگوهاي مزارع نماينده است. در پايان، به‌كارگيري روش كم‌ آبياري در سطوح پايين (5 و 10 درصد) به‌ ويژه در سطح مزارع بزرگ، اعمال برنامه سياستي ملاحظه برابري (در راستاي كاهش شكاف قيمتي يا ارزشي آب‌ بها و ارزش اقتصادي آب)، اصلاح نظام قيمت‌گذاري و تفكيك‌ سازي قيمت آب براي بهره‌برداران كوچك، متوسط و بزرگ جهت مديريت پايدار منابع آب در دشت اردلان توصيه مي‌ شود.