بررسي تفسيري آيات 95 سوره بقره و 7 سوره جمعه بر پايه نقش معنايي دو حرف نفي «لن» و «لا»

در قرآن كريم برخي آيات مشابه در دو يا چند سوره تكرار شده است. در مواري اين تكرار با اختلاف بسيار جزئي همراه است. مانند آيه «... فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ وَ لَنْ يَتَمَنَّوْهُ أَبَدا ً...» و آيه «... فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ وَ لايَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدا ً...». در اين دو آيه ـ كه خطاب به يهود است ـ تنها اختلاف جزئي، در دو حرف نفي «لن» و «لا» است. اين تغييرِ جزئي و اختلاف به ظاهر ناچيز به يقين داراي نكته‌اي است. مقاله حاضر به روش كتابخانه‌اي و به شيوه توصيفي و تحليلي در بيان چرايي آمدن «لن» در آيه نخست و «لا» در آيه دوم به بررسي ديدگاه‌هاي تفسيري مفسران و اديبان در اين زمينه پرداخته است كه حاصل آن در سه ديدگاه قابل جمع‌بندي است: فرقي بين «لن» و «لا» نيست؛ هر دو براي نفي است، با اين تفاوت كه «لا» براي نفي عادي به‌كار مي‌رود و «لن» با تأكيد نفي همراه است؛ ديدگاه سوم «لا» براي نفي حال و آينده استعمال مي‌شود، اما «لن» براي تأبيد و دوام نفي استفاده مي‌شود. بسياري از مفسران معتقدند كه چون در سوره بقره ادعاي يهود سنگين‌تر بوده و مربوط به آخرت و بهشت جاويدان است، نفي آرزوي مرگ و ابطال ادعاي آنها با حرف «لن» ـ كه براي تأبيد است ـ صورت پذيرفته و در سوره جمعه كه ادعاي آنها كوچكتر و مربوط به دنيا و دوستي با خداست، با حرف «لا» ـ كه نفي عادي است ـ انجام شده است. از نظر سياقِ آياتِ سوره بقره، ذكر «لن» مناسب‌تر است، به خلاف سياق سوره جمعه.