رقابت درون‌گونه‌اي و ارتباط آن با برخي فاكتورهاي بيولوژيكي زنبور Habrobracon hebetor در كنترل پيله‌خوار نخود

رقابت نقش مهمي در اندازه، ساختار و پايداري جوامع حشرات دارد و به عنوان يك راهبرد تعيين كننده شايستگي عوامل بيولوژيك به كار مي رود. در حشرات پارازيتوئيد، گونه هاي مختلف مي توانند در مراحل لاروي و بلوغ بر سر منابع خاص رقابت كنند. درك چگونگي تاثير رقابت درون و بين گونه‌اي در پارازيتوئيدها براي مطالعات اساسي اكولوژيكي و در موضوع مهار زيستي آفات ضروري به نظر مي رسد. پژوهش حاضر به تعيين اثر رقابت روي كارايي جستجوگري و راهبرد تخم گذاري زنبور پارازيتوئيد Habrobracon hebetor Say روي لارو سن چهار كرم پيله خوار نخودHeliothis viriplaca Hufnagel  در هفت سطح رقابتي و نيز چهارسطح از تراكم (1، 2، 3 و 4) زنبور پارازيتوئيد به ازاي هر بوته نخود بهاره (رقم بي ونيج) و در شرايط خُردسامانه يا ميكروكاسم پرداخت. نتايج نشان داد كه، با افزايش سطح رقابت از ميزان كارايي جستجوي زنبور H. hebetor كاسته شده، به طوري كه، بيشترين مقدار كارايي پس از 48 ساعت در تيمار بدون رقابت و در تراكم 4 زنبور به ازاي هر بوته، 0.002±0.178 بر ساعت و كمترين آن در سطح رقابت 12 و تراكم 2 زنبور، برابر با 0.004±0.023 بر ساعت، محاسبه شد. با افزايش سطح تراكم زنبور تا سطح تراكم 3 زنبور به ازاي هر بوته، ميزان كارايي كاهش يافت، اما، در تراكم 4، مجددا كارايي جستجو افزايش يافت. همچنين، اثر متقابل تراكم و رقابت معني دار نبود، به عبارتي روند واكنش جستجوگري براي تراكم هاي مختلف در سطوح مختلف رقابتي متفاوت نمي باشد و اين دو عامل مستقل از يكديگر اثر خود را روي كارايي جستجوگري زنبور H. hebetor، بروز داده اند. زمان اثر مثبت بر كارايي زنبور داشت، به طوري كه در تمام سطوح رقابت و در تراكم هاي مختلف اختلاف از لحاظ آماري معني دار شد. با افزايش تراكم زنبور به ازاي هر بوته نخود، ميزان تخم گذاري افزايش يافت و اين بدان معنا است كه، حضور همزمان چند زنبور پارازيتوئيد اثر منفي روي ميزان تخم گذاري ندارد، در حالي كه رقابت اثر منفي بر ميزان تخم گذاري زنبور ماده داشت، به اين صورت كه بيشترين ميزان تخم گذاري در تراكم 1 زنبور و سطح رقابت 1(شاهد) با 2.1±14.7 تخم و كمترين آن در تراكم 4 زنبور و سطح رقابت 12، 0.05±6.4 عدد تخم به ازاي هر بوته تعيين شد. در تمام سطوح رقابت صرف نظر از ميزان تراكم، نسبت جنسي تحت تاثير رقابت نبود، اما اختلاف نسبت جمعيت ماده به نر در سطح رقابت 1 از ديگر سطوح بيشتر بوده است. درصد تلفات با افزايش سطح رقابت افزوده شد، به اين صورت كه كمترين درصد تلفات در سطح رقابت 1 و 2 و بيشترين آن در سطح رقابت 10 و 12 رخ داده است. در نهايت با توجه نتايج اين پژوهش، به نظر مي رسد بايد توجه بيشتري به نقش رقابت درون گونه اي در هنگام رهاسازي و توليد انبوه زنبور پارازيتوئيد H. hebetor براي استفاده در برنامه مديريت تلفيقي كرم پيله خوار نخود داشت.