بررسي و تحليل زيبايي شناسي هنجارگريزي و ترك ادب شرعي در تلميحات ديوان خاقاني

تلميح نشان دهندۀ پشتوانۀ فرهنگي شاعر و روشي براي ارائۀ تصوير شاعرانه و تفسير معاني است. هرچند از اين صنعت بديعي در سنت شعر فارسي با عنوان «سرقت ادبي» و امثال آن نام برده شده است، ليكن در نگاه ناقدان عصر حاضر به عنوان ابزاري بينامتني تلقي مي شود. تلميح ارجاع مخاطب به بيرون از متن اصلي و بازگشت دوباره است به متن؛ هراندازه اين فرآيند پيچيده و نيازمند مطالعه باشد، تفسير متن و توليد معنا نيز دشوار خواهد بود. در پژوهش حاضر كه با روش توصيفي و تحليلي انجام‌ شده است، بخش مهمي از تلميحات خاقاني كه نوعي هنجارگريزي و ترك ادب شرعي در آن ها وجود دارد، بررسي و تحليل ‌شده است. نتايج نشان مي دهد كه خاقاني در همۀ انواع تلميحات از جمله اسطوره ها، قصص پيامبران، باورهاي عاميانه و تلميحات مذهبي و ديني (اسلامي و مسيحي و ...) دخل و تصرفي هنرمندانه ايجاد كرده است تا جايي كه تلميحات او مطابق با واقعيات تاريخي و اسطوره اي نبوده است. اين تلميحات به صورت كاملاً آگاهانه بوده و دليل ب ي اطلاعي شاعر نيست. تنها يك يا چند مورد معدود از تلميحات نادر در اشعار او وجود دارد كه احتمالاً به دليل تخليط حوادث در ذهن خاقاني بوده است. موضوع ديگري كه در تلميحات خاقاني بررسي ‌شده است «ترك ادب شرعي» است. خاقاني به دليل اغراق در توصيفات مربوط به ممدوحان آ ن ها را گاه در جايگاه خداوندي مي بيند و بارگاه آن ها را در مقابل كعبه قرار مي دهد. در مواردي نيز جايگاه آن ها را همسان و هم تراز ائمه و پيامبران معرفي مي كند.