تحليل تمثيلات برگرفته از قلمرو زندگي در آثار احمد جام نامقي

احمد جام نامقي يكي از عارفان قرن ششم و سنت نخست عرفاني، براي بيان و انتقال مفاهيم و آموزه‌هاي عرفاني خود از شگرد «تمثيل» كمك فراواني گرفته است. بيشتر تمثيل‌هاي به‌كاررفته در آثار احمد جام كوتاه، توصيفي و برخاسته از بافت طبيعي زندگي بشري هستند. در اين مقاله تمثيل‌هاي برگرفته از قلمرو زندگي بشري تحليل و بررسي‌شده‌اند تا مشخص شود احمد جام تمثيلات خود را از كدام قلمروهاي زندگي انتخاب كرده است همچنين نحوه پيوند ميان مصداق و مفهوم و نقش آن‌ها در تبيين تجربه‌هاي باطني و آموزه‌هاي عرفاني وي معلوم شود. براي اين منظور، انواع گوناگوني از تمثيل‌هاي به‌كاررفته در آثار شيخ جام مشخص شد. سپس حوزه‌هاي زندگي كه تمثيل بر محور آن‌ها پديد آمده تعيين‌شده است. با تحليل و بررسي، هدف شيخ جام از بهره‌مند شدن از حوزه‌هاي مختلف زندگي در تمثيلات خود آشكارشده است و چگونگي پيوند ميان اركان تمثيل، مثال (مصداق) با مُمثّل (مفهوم) در تمثيلات مشخص‌شده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داده است كه تمثيلات احمد جام برخاسته از قلمروهاي مختلف زندگي روزمره است. وي با شناختي كه نسبت به درك و فهم مخاطبان خود داشته تمثيلات خود را از زندگي روزمره و اموري آشنا و نزديك به آن‌ها انتخاب كرده است. اموري مانند سياست، مشاغل، ويژگي ظاهري انسان، گياهان، حيوانات و پرندگان، آتش، دريا، شرايط جغرافيايي و زيستي. از ديگر يافته‌هاي پژوهش آن است كه شيخ جام توانسته بر مبناي ديدگاه قرآني و شريعت ورزي، ارتباط دوسويه با درباريان و آداب‌ورسوم اجتماعي پيوند و وجه شباهت‌هاي مناسبي بين مصاديق و مفاهيم برقرار كند.