نوع‌شناسي روشنفكري ايراني بر اساس فهم‌هاي متفاوت از مقوله عقل مدرن

هدف پژوهش حاضر بررسي ديدگاه‌ها و نظرات روشنفكران معاصر، با تاكيد بر چگونگي بازنمايي و بازتوليد عناصر مدرنيته غرب از جمله عقل خودبنياد نزد آنان است. در اين راستا، سوال اصلي پژوهش حاضر اين است كه چه نسبتي ميان فهم روشنفكران ايراني از عنصر عقل مدرن و تلقي‌اي كه آن‌ها از نسبت ميان سنّت و مدرنيته دارند، است. به نظر مي‌رسد تلقي روشنفكران ايراني از دنياي مدرن و نسبت سنّت‌هاي ايراني با اين دنيا، تحت تأثير فهم و تعريفي كه از عقل مدرن داشته‌اند را مي‌توان در سه گونه متفاوت دسته‌بندي نمود: بخشي از روشنفكران كه تلقي ابزاري از عقل مدرن دارند، به نوعي پذيرش مطلق و تمجيد دنياي مدرن و نفي سنّت روي مي‌آورند، مانند ملكم خان؛ بخشي از روشنفكران كه تلقي و فهم ديالكتيكي از عقل مدرن دارند، به امكان جمع بين سنّت و مدرنيزم و ديالكتيك سنّت و مدرنيته روي مي‌آورند، مانند بشيريه؛ و دسته سوم روشنفكراني كه تحت تأثير ديدگاه‌هاي پست مدرن بوده و با استفاده از روش هرمنوتيك به بسط انديشه‌هاي خود پرداخته‌اند، مانند محمد مجتهد شبستري.