نگاهي به رساله مجالي المجالي و برخي آراي فلسفي ميرزا محمد اخباري (م 1232 ق)

ميرزا محمد اخباري (م 1232 ق) از چهره‌هاي سرشناس جريان اخباري‌گري است كه آراي او در مخالفت با اجتهاد كم و بيش مورد مطالعه قرار گرفته است؛ اما او آثاري در حكمت و عرفان و آرائي در فلسفه دارد كه تاكنون به ديد پژوهشگران نيامده است. در اين مقاله با مطالعه بخش‌هايي از يكي از اين دست آثار او با عنوان مجالي المجالي، برخي آراي فلسفي او را از نظر خواهيم گذراند. مجالي المجالي شرحي است بر رساله ديگري از ميرزامحمد به نام مجالي الانوار كه آن را در سال 1222ق. به ملا علي نوري )م 1246ق.( عرضه كرد و او ملاحظاتي انتقادي درباره محتواي رساله بر حواشي آن نگاشت. ميرزا محمد در پاسخ به اين انتقادها و شرح گفتار خود، رساله‌اي با نام مجالي المجالي نوشت. در اين مقاله آراي ميرزا محمد و انتقادات ملا علي نوري به نظرات ميرزا درباره مادي بودن عالم مثال، مقوله بودن حركت و راي او در باب اصالت وجود و ماهيت گزارش شده است. اين آراي ميرزا محمد با اصطلاحات و آراي رايج نزد فلاسفه تفاوت‌ها و تضادهايي دارد. ميرزا محمد اخباري از ميان فيلسوفان پيش از خود، آشكار تحت تاثير ميرداماد است.