معماري دستكند در روستاي بينه‌لر مشكين‌شهر (شمال‌غرب ايران)

معماري دستكند گونه‌اي از معماري را شامل مي‌شود كه در آن واحدهاي فضايي به جاي شكل‌گيري بر اساس انباشت مصالح، از طريق حذف اجزاي موجود از يك كل موجود ايجاد مي‌شود. اين معماري در طي قرون متمادي به‌صورت بومي شكل گرفته است. در مناطق مختلفي از كشور تاكنون تعداد زيادي از روستاهاي دستكند شناسايي و معرفي شده است. شهرستان مشكين شهر واقع در دامنه‌هاي جنوبي كوهستان سبلان يكي از مناطق مستعد براي اين گونه معماري مي‌باشد. تاكنون مطالعاتي در راستاي ثبت و معرفي بسياري از اين فضاهاي دستكند صورت نگرفته است. بر اساس پيمايش ميداني مشخص شد در محدودۀ شهرستان مشكين شهر فضاهاي دستكند متنوعي باقي مانده است كه بررسي و مستندنگاري آن‌ها ارزشمند مي‌باشد. علاوه براين، نتايج اين پژوهش مي‌تواند الگوي مطالعات بعدي آثار معماري دستكند ساير روستاهاي دامنۀ كوهستان سبلان گردد. انجام اين پژوهش در صدد پاسخ‌گويي به سؤالات بنيادين زير است: ۱. مهم‌ترين عامل در شكل‌گيري فضاهاي دستكند در روستاي بينه‌لر چه بوده است؟ ۲. اين آثار دستكند داراي چه مؤلفه‌هايي مي‌باشد؟ بنابراين در پژوهش حاضر تلاش گرديد به روش ميداني براي ثبت، ضبط و توضيح وضعيت كنوني فضاهاي دستكند و همچنين از مطالعات اسنادي و براساس روش توصيفي – تحليلي، براي شناخت عامل شكل‌گيري معماري دستكند در روستاي بينه‌لر استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه روستاي بينه‌لر براساس شرايط اقليمي در بستر اوضاع سياسي، اجتماعي، مذهبي و اقتصادي منطقه شكل گرفته است. اين روستا را مي‌توان جزء روستاهاي دستكند صخره‌اي ايران محسوب كرد كه در آن تلفيقي ميان كالبد مسكوني و رفتار انسان به‌عمل آمده و در واقع برهمديگر تأثير گذاشته‌اند. روستاي بينه‌لر از لحاظ ريخت‌شناسي جزء فضاهاي دستكند بوده، و روي سطحي است كه بر ديوارۀ آهكي ايجاد شده‌اند. بيشتر اين فضاهاي دستكند امروزه متروك شده و تنها تعدادي از آن‌ها در فصل تابستان مورد استفاده روستاييان منطقه قرار مي‌گيرد.