پديده فضا در اسكان غيررسمي؛ تجربه زيسته گروه‌هاي اجتماعي-معيشتي (نمونه مورد مطالعه: بازار امام‌ حسن‌ مجتبي، نسيم‌شهر، استان تهران ؛ 1395- 1365)

هدف اين مقاله ادراك پويايي گروه هاي اجتماعي_معيشتي در سكونتگاه‌هاي‌ غيررسمي در پيوند متقابل با فضاي اجتماعي_كالبدي آنهاست. در پژوهش‌هاي انجام شده در باره اين محدوده‌‌ها‌ رويكرد آسيب‌شناسي ‌اجتماعي و روش‌هاي‌ پيمايشي_كمي غلبه دارد. از اين رو آگاهي از توان‌ها و چگونگي عامليت ساكنان در مواجهه با موانع ساختاري اندك است. در طي چهار دهه گذشته، اين گروه‌هاي اجتماعي پس از مهاجرت به اين سكونتگاه‌ها، به سامان دادن زندگي روزمره خود پرداخته‌‌ و فضاي‌ محروم از امكانات اوليه را به فرصتي براي ارتباط با بازار و ارتقاي معيشت‌ خود تبديل كرده‌اند. محدوده مكاني اين پژوهش هسته مركزي نسيم‌شهر است كه در سال 1375 با نام شهر اكبرآباد در سرشماري ثبت شده است. اين شهر كه با دسترسي مناسب در 15 كيلومتري غرب كلانشهر تهران واقع است، به دليل متوسط نرخ رشد جمعيت بيش از41 درصد در 1375-1355 و داشتن پيشينه مطالعاتي در مقايسه با 11 سكونتگاه غيررسمي در منطقه شهري تهران براي مورد پژوهي انتخاب شد. اين بررسي با رويكرد نظري پديدارشناسي و طرح ريزي تجربي مبتني بر تلفيقي از روش‌هاي كيفي شامل مشاهده، مصاحبه‌هاي عميق و بررسي‌هاي اسنادي انجام شد. داده‌هاي ثانويه براي تدقيق بررسي‌هاي انجام شده، شامل عكس‌هاي هوايي از مراحل گسترش اكبرآباد و فضاهاي شهري مردم ساخت طي سال‌هاي 1356 تا 1381، مصاحبه‌ با مطلعين كليدي در باره تاريخ مالكيت و آمار سرشماري كارگاه‌هاي سال 1381 مركز آمار ايران و 1400 اتاق اصناف شهرستان بهارستان است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه گروه‌هاي معيشتي بازارهاي متمايز و مستقلي را در ارتباط با فضاي اجتماعي_ كالبدي اكبرآباد شكل داده‌اند. از جمله اين بازارها توليد و دوزندگي لباس مرتبط با صنعت پوشاك است كه از ابتداي دهه 1370 از تفكيك واحدهاي مسكوني در اطراف معابر و استفاده از فضاي سرپناه شكل گرفت. در سال 1400 حدود پنج هزار و 800  نفر در 800 كارگاه‌ رسمي ثبت شده و در حال ثبت فعالند كه با احتساب بخش غيررسمي نزديك به 15 تا 18 هزار نفر را در بر مي‌گيرد. درك پديده فضا در نسيم‌شهر(اكبرآباد) بدون شناخت ساز و كار معيشت امكان‌پذير نيست. پويايي‌اجتماعي نسيم‌شهر(اكبرآباد) حاصل در هم تنيدگي و ارتباط متقابل گروه‌هاي اجتماعي_معيشتي ساكن با فضاي منعطف غيررسمي‌ در اكبرآباد است. اين ارتباط و تعامل با بازار تهران اميد دستيابي گروه اجتماعي_معيشتي توليد لباس را به پايداري درون‌گروهي تقويت كرده است.