تحليل تشخيصي ريخت‌شناسي برگ گونه هاي راش، ممرز و بلندمازو در گراديان ارتفاع از سطح دريا

سابقه و هدف: پيامدهاي تغييرات اقليمي جهاني كه اكنون ايران و ساير كشورها با آن مواجه هستند، فشار و تنش هايي است كه بر اكوسيستم‌هاي خشكي، بخصوص جنگل‌ها وارد شده است. اين موضوع تهديدي جدي براي انقراض تعدادي از گونه‌ها مي‌باشد. ارزيابي تغييرات صفت‌هاي عملكردي گياه در طول گراديان ارتفاع از سطح دريا در جهت درك سازگاري جوامع و پاسخ آن‌ها به محيط در تغييرات اقليمي بسيار مفيد است. هدف از اين پژوهش درك روند تغييرات صفت‌هاي ريخت‌شناسي برگ و هم چنين بررسي تفكيك جمعيت‌هاي سه گونه پهن‌برگ مهم جنگل‌هاي هيركاني در گراديان ارتفاع از سطح درياست.مواد و روش‌ها: پنج جمعيت در ارتفاع‌هاي 300، 600، 1200،900 و1500 متر ارتفاع از سطح دريا در جنگل‌هاي حوزه نكا با توجه به پراكنش طبيعي گونه‌هاي مورد مطالعه انتخاب گرديد. نمونه‌گيري برگ در چهار جهت و ميانه تاج درختان انجام و هفت صفت ريخت‌شناسي برگ اندازه‌گيري و محاسبه شد. داده‌ها به كمك تجزيه واريانس، مقايسات چند گانه دانكن و تحليل تشخيصي مورد پردازش قرار گرفتند.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه همه صفت‌هاي برگ هر سه گونه داراي اختلاف معني‌داري بين طبقه‌هاي مختلف ارتفاع از سطح دريا هستند. روند تغييرات صفت‌هاي سه گونه در گراديان ارتفاع از سطح دريا با هم متفاوت بود. تحليل تشخيصي صفت‌ها در طبقه‌هاي ارتفاعي، گروه‌بندي پايه‌ها را با درصد صحت بالايي براي هر سه گونه انجام داد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه در بين صفت‌هاي ريخت شناسي برگ هر سه گونه بلند مازو، ممرز و راش در پاسخ به گراديان ارتفاع از سطح دريا، صفت‌هاي مساحت، محيط، طول و عرض برگ به عنوان موثرترين صفت ها در هر سه گونه به شمار مي‌آيند. نتيجه‌گيري: به‌طوركلي با توجه به روند تغييرات صفت‌هاي ريخت‌شناسي برگ گونه‌ها در گراديان ارتفاع از سطح دريا بر اساس سرشت گونه‌اي در منطقه مورد مطالعه و آشكارسازي خوب تفاوت‌هاي فنوتيپي جمعيت‌ها توسط تحليل تشخيصي نتيجه‌گيري مي‌شود كه نيروهاي انتخاب طبيعي در جهت سازگاري و تكامل جمعيت‌هاي اين سه گونه در گراديان ارتفاعي اين منطقه، به خوبي بر ويژگي‌هاي برگ تاثير گذاشته و باعث تفكيك جمعيت ها شده‌اند. هم چنين صفت مساحت برگ به عنوان موثرترين صفت عملكردي معرفي و اختلاف ارتفاع 300 متري به عنوان مرزهاي فرضي تفكيك پروونانس ارتفاعي هر سه گونه پيشنهاد گرديد. بنابراين به كمك يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان پايداري جمعيت‌هاي تفكيكي هر سه گونه را در مقابل برخي پيامدهاي تغييرات اقليمي ارزيابي و همچنين در انتخاب روش بهينه مديريت جنگل در جهت حفاظت منابع ژنتيكي گونه‌ها استفاده نمود و مديريت پيشگيري خطر را در جنگل بهبود بخشيد.