مدل‌سازي مكاني عوامل اصلي تخريب جنگل‌هاي زاگرس (مطالعه موردي: زير حوضه خرم‌آباد)

سابقه و هدف: حفاظت از آب‌وخاك، مهياكردن شرايط زيستي براي جوامع انساني و توليد محصولات فرعي از مهم‌ترين عملكردها و ويژگي هاي جنگل‌هاي زاگرس به شمار مي آيند. حدود يك‌سوم از كل جمعيت كشور در اين ناحيه رويشي زندگي مي كنند و بيش از 70 درصد از كل عشاير كشور در اين محدوده بسر مي برند؛ به‌طوري‌كه از لحاظ دامداري 50 درصد از جمعيت دام كشور در اين ناحيه استقرار دارند. متأسفانه امروزه تخريب جنگل‌هاي زاگرس به دلايل مختلف انساني و اكولوژيك در حال وقوع است. يكي از راهكارهاي مديريت تخريب جنگل ها، مدل‌سازي عوامل اثرگذار بر تخريب است. با توجه به اهميت موضوع تخريب در جنگل‌هاي زاگرس و شرايط شكننده اين بوم‌سازگان، پژوهش حاضر باهدف مدل‌سازي مكاني عوامل تخريب جنگل در زير حوضه خرم آباد به انجام رسيد.مواد و روش ها: بر اساس مطالعات و بررسي ها، پنج عامل اصلي تخريب شامل چراي بي رويه دام، مسير هاي كوچ روي عشايري، پراكنش سكونتگاه ها، پراكنش راه هاي ارتباطي و زراعت در زيراشكوب جنگل، شناسايي شدند. براي هر عامل، نقشه رقومي تهيه گرديد و توسط روش فازي در محيط نرم‌افزار ArcGIS بي مقياس شدند. لايه هاي فازي توسط روش AHP وزين شدند و توسط روش WLC لايه ي پتانسيل تخريب به دست آمد. به‌منظور صحت سنجي اين لايه، پنج طبقه در نظر گرفته شد و در هر طبقه 12 قطعه‌نمونه‌ 35×35 متر پياده سازي شد و دو فاكتور زراعت زيراشكوب و خشكيدگي درختي بررسي و سنجش گرديد. سپس بر اساس مقادير عددي لايه پتانسيل تخريب جنگل (به‌عنوان متغير پاسخ) و برداشت هاي ميداني پنج عامل تخريب (به‌عنوان متغيرهاي مستقل) در 30 نقطه تصادفي، اقدام به مدل‌سازي توسط روش رگرسيون وزني جغرافيايي گرديد.يافته ها: نتايج وزن دهي به عوامل اثرگذار در تخريب جنگل‌هاي منطقه نشان داد، دو عامل زراعت زيراشكوب جنگل (0.45) و چراي بي رويه دام (0.29) وزن بالاتري نسبت به ديگر عوامل دارند. بر اساس مدل‌سازي جغرافيايي، نتايج پيش‌بيني تخريب در نقاط نمونه نشان داد انحراف معيار مقادير باقي‌مانده بدون هيچ‌گونه الگوي مكاني خاصي در تمامي بخش هاي جنگل منطقه پراكنش دارند. نقشه پيوسته پيش بيني تخريب نيز نشان داد كه پتانسيل تخريب در تمامي سطوح جنگل البته با شدت هاي مختلف وجود دارد (2.5- الي 2.5 انحراف معيار). بر روي اين نقشه سه‌نقطه‌ بحراني وجود دارد كه در امر مديريت اين جنگل ها بايد به اين نقاط توجه ويژه گردد.نتيجه گيري: نتايج نهايي نشان داد در بخش هايي از منطقه مانند جنوب شرقي، جنوب و مركز، لكه هايي وجود دارد كه به لحاظ پتانسيل تخريب در شرايط بحراني قرار دارند. بنابراين براي مديريت جنگل‌هاي منطقه بايد اين لكه ها در اولويت قرار گيرند و به ترتيبي كه عوامل تخريب بيش‌ترين وزن را به خود اختصاص داده اند، در اين بخش ها اعمال روش هاي حفاظت و بهبود شرايط رويشگاهي به انجام برسد.