واكاوي تجارب دانش‌آموزان پايۀ نهم از فرايند انتخاب رشتة تحصيلي

هدف پژوهش حاضر واكاوي تجارب دانش‌آموزان پاية نهم دورة متوسطة اول از فرايند انتخاب رشته با استفاده از روش داده‌بنياد بود. پژوهش حاضر به روش كيفي و داده‌بنياد انجام شد. جامعة آماري پژوهش شامل همة دانش‌آموزان پاية نهم دورة متوسطة اول (شامل 12898 نفر) در شهر زنجان در سال تحصيلي 97-1396 بود. مشاركت‌كنندگان پژوهش نيز شامل 20 دانش‌آموز پاية نهم بود كه به روش نمونه‌گيري هدفمند از نوع در دسترس انتخاب شدند. از روش مصاحبة عميق براي جمع‌آوري اطلاعات استفاده شد و تجزيه و تحليل داده‌ها با بهره‌گيري از روش اشتراوس و كوربين (1990) انجام شد. از تجزيه و تحليل داده‌هاي پژوهش حاضر، 29 خرده مقوله و شش مقوله اصلي شناسايي شد. مقوله‌هاي اصلي شامل «همانندسازي»، «تناسب رشته»، «مسير رشد»، «شأن ادراكي رشته»، «عوامل فردي»، «عوامل محيطي يا واسطه‌اي» بود. همچنين، با يكپارچه‌سازي و مقايسة پيرامون مقوله‌هاي اصلي، يك پديدة اصلي به نام «انتخاب رشتة توصيه‌اي يا اجباري» حاصل شد. نتايج اين مطالعه مؤلفه‌هاي مربوط به انتخاب رشتة دانش‌آموزان را در چارچوب روش داده‌بنياد مشخص كرد. بر اساس اين الگو، انتخاب رشته از ديدگاه دانش‌آموزان بيشتر بر اساس توصية خانواده، همسالان، مشاوران مدرسه و گروه‌هاي هدايت تحصيلي صورت مي‌گيرد يا تحت تأثير جبر محيطي، و فضا يا جو حاكم بر جامعه انجام مي‌شود و علاقه تا حدودي در آن نقش دارد. مي‌توان نتيجه گرفت آموزش شيوة صحيح برنامه‌ريزي و توجه به علاقمندي و توانمندي‌هاي شخصي دانش‌آموزان از سوي مشاوران و روان‌شناسان مدارس مي‌تواند نقش تسهيل‌كننده‌اي در فرايند انتخاب رشته داشته باشد.