ارزيابي كيفيت زيبايي‌شناختي چشم‌‌انداز‌‌هاي طبيعي مبتني بر GIS (نمونۀ موردي: شهرستان ورزقان)

چشم‌‌انداز يا منظر، متشكل از دو بُعد طبيعي و انسان‌ساخت بوده و يكي از مهم‌ترين مؤلفه‌‌هاي نمايش بصري رابطۀ انسان با محيط است كه طي قرن اخير و با رشد جمعيت و در پي آن افزايش مناظر انسان‌ساخت، چشم‌‌اندازهاي طبيعي دست‌‌خوش تغييرات زيادي قرار گرفته است. هدف از اين پژوهش، ارزيابي كيفيت زيبايي چشم‌‌انداز‌‌هاي طبيعي در سال‌‌هاي 1363، 1381، 1398 است. ماهيت تحقيق توسعه‌‌اي-كاربردي و توصيفي-تحليلي است. داده‌‌ها از طريق مطالعات كتابخانه‌‌اي، پرسشنامه، بررسي‌‌هاي ميداني گرد‌‌آوري شد و بررسي كيفيت زيبايي چشم‌‌انداز‌‌ها با مدلDEMATEL  -ANP صورت گرفت كه با درنظرگرفتن سه معيار (منحصربه‌فرد بودن، طبيعي‌بودن و تنوع) و نُه زيرمعيار، در لايه‌‌هاي: «اماكن گردشگري، معادن و صنايع، محدودۀ جنگل ارسباران»، براي معيار اول، «پوشش سطح زمين، مراكز فعاليت، دماي سطح زمين» براي معيار دوم و «تنوع پوشش زمين، تنوع ساختاري زمين، تنوع پستي و بلندي» براي معيار سوم تهيه شد. روابط تأثيرپذيري و تأثير گذاري حاكم بر زيرمعيار‌‌ها با روش ديمتل مشخص شدند و سپس با روشANP  در نرم‌افزار Super Decision، مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفتند و درنهايت با استفاده از نرم‌افزار ArcMap نقشۀ كيفيت زيبايي چشم‌‌انداز‌‌ها ترسيم شد. نتايج به‌دست‌آمده از وزن نهايي عوامل مؤثر با روش ANP_DEMATEL نشان مي‌‌دهد كه بيشترين ضريب متعلق به عامل طبيعي‌بودن پوشش زمين با وزن 385736/0 و منحصربه‌فرد بودن پوشش زمين با  وزن 169653/0 است كه خود حاكي از نمايش بارز پوشش سبز چشم‌‌اندازهاي اين منطقه از ديد كارشناسان به‌عنوان نمونه‌‌اي از جامعه است. و نقشه‌‌هاي به‌دست‌آمده با عنوان كيفيت زيبايي چشم‌‌اندازها، روند كاهش كيفيت را از غرب به شرق شهرستان نشان مي‌‌دهد كه اين كاهش كيفيت در اراضي قرار گرفته در نزديكي معدن مس سونگون و دو شهر پرجمعيت ورزقان و خاروانا قابل‌لمس است.