سنجش سطح انطباق‌پذيري عدالت توزيعي زيرساختي-خدماتي با مزيت رقابتي نواحي روستايي (نمونۀ موردي: شهرستان اردبيل)

نظام برنامه‌ريزي غالب كشور بر دو جريان عمدۀ برنامه‌ريزي كالبدي (طرح هادي روستايي، جامع شهري و...) و برنامه‌هاي ميان‌مدت توسعۀ اقتصادي-اجتماعي (برنامه‌هاي 5 ساله بخشي‌محور) استوار است و در برخي موارد با تخصيص ناعادلانة منابع و امكانات به بعضي مناطق و محروم‌شدن مناطق ديگر، موجب افزايش نابرابري‌‌هاي ناحيه‌‌اي شده است؛ ازاين‌رو، به‌منظور ايجاد توسعۀ متوازن و استقرار نظام آمايش محور مطلوب؛ شناسايي توان‌‌هاي محيطي، نواحي همگن فضايي و مزيت‌هاي رقابتي نواحي روستايي در ابتداي امر ضروري است. پژوهش حاضر با هدف سنجش انطباق‌پذيري عدالت در سطح برخورداري از امكانات با  مزيت رقابتي در دهستان‌هاي شهرستان اردبيل انجام شده است. جامعة آماري دهستان‌هاي شهرستان اردبيل با 20889 خانوار و رويكرد پژوهش توصيفي-تحليلي است. روش تهيۀ اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي است. همچنين درجهت تجزيه‌‌وتحليل داده‌‌ها از تكنيك چندمتغيرۀ الكتر و مدل موريس در نرم‌‌افزار EXCEL، روش درون‌يابي فاصلۀ معكوس (IDW) و روش طبقه‌‌بندي فازي در نرم‌‌افزار GIS  ARCاستفاده شده است. يافته‌‌هاي پژوهش نشان مي‌‌دهد دهستان‌‌هاي شهرستان اردبيل، از جنبۀ عدالت در برخورداري از امكانات و خدمات وضعيت مطلوب ندارد و عدم توازن در آن‌ها مشهود است. به‌عبارت‌ديگر، دهستان‌هاي نزديك به مركز استان (شهر اردبيل)، برخوردارتر و دهستان‌هاي با فاصلۀ بيشتر مانند ارشق شرقي و دوجاق، با وجود مزيت رقابتي بالا؛ كم‌برخوردارترند. به‌طوركلي، بين سطح برخورداري دهستان‌‌ها و مزيت رقابتي‌شان رابطۀ مستقيم وجود ندارد و اين وضعيت شديداً تحت‌تأثير نگاه تمركزگراي برنامه‌هاي كالبدي و برنامه‌هاي اقتصادي-اجتماعي 5 ساله (با غلبه سياست‌زدگي، نفوذ و فشارهاي سياسي براي اجراي برخي طرح‌ها) و اهميت فاصلۀ سكونتگاه‌‌هاي روستايي از مركزشهرستان (شهر اردبيل و حوزۀ نفوذ آن)، است؛ بنابراين راهكار اصلي؛ گذار از غلبۀ برنامه‌هاي بخشي‌محور  اقتصادي-اجتماعي 5 ساله و برنامه‌ريزي كالبدي به سوي برنامه‌ريزي آمايش سرزمين با الزامات قانوني مورد نياز و كافي است.