پيش‌بيني تغييرات مسير جريان و مورفولوژي رودخانه گرگانرود با تأكيد بر سيل‌خيزي

در سال‌هاي اخير، وقوع چندين مورد سيل مخرب در دشت جنوب شرقي درياي خزر، ناشي از طغيان آب گرگانرود، موجب تلفات و خسارات فراواني شده است. پيش‌بيني شرايط آينده مورفولوژيك رودخانه و محيط هاي پيرامون آن از عوامل ضروري در برنامه‌ريزي و آمايش دشت هاي ساحلي است. در اين پژوهش از تصاوير ماهواره‌اي لندست 5، 7 و 8 سال‌هاي، 2002،1987 و 2018، همراه با بررسي هاي ميداني، مطالعات نرم‌افزاري و مدل تلفيقي زنجيره ماركوف و سلول هاي خودكار به‌عنوان ابزار تحقيق بهره گرفته شد. صحت مدل‌سازي با استفاده از نقاط كنترل زميني تصادفي مورد تأييد قرار گرفت. همچنين نحوه عكس‌العمل كانال رود در زمان وقوع رخداد سيلاب براساس تصوير ماهواره‌اي سوم آوريل 2019 موردبررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد، بيشترين احتمال تغييرات در منطقه مطالعه در واحدهاي رودخانه، دشت و تأسيسات ساخت انسان پيرامون درياچه سد وشمگير وجود دارد. همچنين شيب هيدروليكي بسيار كم گرگانرود در نواحي پايين‌دست سد وشمگير، موجب عدم تخليه سريع سيلاب و ايجاد جريان دبي معكوس و طغيان آب به اراضي پيرامون آن است. اين پديده موجب تداخل سيلاب گرگانرود و سرشاخه‌هاي قره‌سو در محدوده بين سلاق يلقي و آق‌قلا مي‌شود. لذا افزايش تراز ارتفاع كرانه‌هاي بين سرشاخه هاي گرگانرود و قره‌سو مي‌تواند از تداخل جريان در آن‌ها جلوگيري نموده و سبب كاهش مخاطره سيل‌گيري اراضي پيرامون قره‌سو شود. با توجه به طغيان آب و انتقال سيلاب از طريق كانال‌هاي متروك گرگانرود در اراضي شمال آق‌قلا تا سيمين شهر، احداث كانال اضطراري تخليه سيلاب از مسير كانال‌هاي متروك، مي‌تواند يك راهكار دائمي براي كنترل سيل در اين مناطق باشد.