مسأله تاريخي هيرمند و راهكارهاي كاهش چالشهاي ناشي از آن

هيرمند از ديرباز شريان اصلي حيات سيستان بوده و همواره نقش تعيين كننده اي براي آن داشته است؛ ليكن از زمان تقسيم ناعادلانه اين منطقه بين ايران و افغانستان و عدم ورود آب كافي (به دلايل مختلف) به منطقه، هيرمند رفته رفته براي مردم سيستان و دولت ايران به يك مسأله و بحران تبديل و دستمايه اختلاف بين دو كشور همسايه شده است. اين اختلاف، به تدريج با خشكسالي هاي مكرر، افزايش جمعيت، عدم مديريت صحيح منابع آب و تقاضاي بيشتر براي مصرف آب، پررنگ تر شد و ابعادي ملي به خود گرفته است. اين مقاله بر آن است تا ضمن مرور اجمالي سير تاريخي مسأله هيرمند و پيامدهاي ناشي از كمبود آب و برشمردن چالش هاي موجود، راهكارهاي واقع گرايانه اي در جهت برون رفت از اين بحران و كاهش پيامدهاي آن ارائه دهد. بر همين اساس، پرسش اصلي پژوهش اين است كه عامل پايدار ماندن مسأله هيرمند چيست و با چه راهكارها و سياست‌هايي مي توان آثار و پيامدهاي منفي اين مسأله تاريخي را در راستاي رفع و يا تخفيف آن، مديريت كرد؟ بر اساس فرضيه اين پژوهش، ممانعت افغانستان از ورود سهم آب هيرمند، خشكسالي هاي متعدد به ويژه طي سه دهه اخير و راهكارهاي كوتاه مدت و بعضاً ناكارآمد در برخورد با مسأله هيرمند، موجب پايداري اين مسأله گرديده است كه مي توان با راهكارهايي از جمله اتخاذ ديپلماسي سازنده با طرف افغان، توسل به قوانين حقوق بين الملل، مديريت صحيح آب ورودي به كشور، رعايت الگوي كشت مناسب، آبياري مكانيزه و ايجاد اشتغال در ساير صنايع از آثار سوء اين مسأله كاست. اين پژوهش تلاش نموده است تا اين مسأله را جهت دست يافتن به راهكارهايي ملموس و انجام شدني به صورت جامعتر و با ابعادي وسيعتر مورد بررسي قرار دهد. پژوهش با رويكرد بين رشته اي و روش توصيفي-تبييني انجام شده است.