نقش مؤسسه انتشارات فرانكلين در تمركزگرايي چاپ كتب درسي ابتدايي در ايران دوره پهلوي از 1357 تا 1336ش.

انحصار چاپ كتاب‌هاي درسي را مي‌بايست اقدامي در جهت تمركزگرايي در حوزه آموزش دانست كه دولت‌هاي مطلقه به شدت به انجام آن علاقه‌مند بودند. در ايران هنگامي‌كه دولت در وضعيت تمركزگرايي قرار مي‌گرفت، انحصار در حوزه آموزش افزايش مي‌يافت و برعكس، زماني‌كه قدرت مركزي با چالش روبرو بود، تنوع فضاي آموزشي را پر مي‌كرد. با اشغال ايران در شهريور 1320 و سقوط حكومت استبدادي رضاشاه، دوره‌اي از حاكميت غيرمتمركز آغاز شد و در زمينه كتب درسي، سلايق و تنوع فراواني به وجود آمد. حكومت پهلوي كه با كودتاي 28 مرداد 1332 قدم در تمركزگرايي گذاشته بود و تحقق اين امر را با قرار گرفتن در بلوك غرب مي‌ديد، با استمداد از مؤسسه انتشارات فرانكلين كه يك شركت آمريكايي بود، چاپ كتب درسي ابتدايي را در انحصار گرفت. اگرچه دولت از سال 1342ش. با تأسيس سازمان كتب درسي به ظاهر در جهت تمركز اين حوزه تحت نظارت خود برآمد، اما اين امر از نفوذ مؤسسه فرانكلين نكاست. در اين مقاله تلاش شده است تا با روشي توصيفي- تحليلي و با اتكا بر اسناد تاريخي، چگونگي شكل‌گيري نظم آموزشي از طريق سامان يافتن كتب درسي بررسي شود. اگرچه اقدام به تمركزگرايي در چاپ كتب درسي تا حدي با توفيق همراه بود، اما از آنجا كه دولت امكان نظارت بر اين مسئله را نداشت، شاهد شكل‌گيري يك رانت همراه با واگذاري بخشي از امتياز دولت به يك مؤسسه غيرايراني هستيم كه با اعتراض‌ها و مخالفت‌هاي زيادي روبرو شد و تلاشي در جهت از بين بردن بومي‌گرايي و آزادي‌هاي حوزه آموزشي قلمداد شد.