ارزيابي خطر بهداشتي، آلايندگي و منشأيابي برخي از فلزات سنگين در خاك اطراف شهر زنجان، ايران

زمينه و هدف: در اين مطالعه ارزيابي فلزات سنگين در خاك اطراف شهر زنجان، با بكارگيري شاخص‌هاي آلودگي، ريسك سرطان‌زايي و غيرسرطان‌زايي و تعيين منشأ فعاليت‌هاي زمين‌زاد و انسان‌زاد با استفاده از روش‌هاي آماري پرداخته شد. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش، تعداد 30 نمونه از عمق 20 0 سانتي‌متري خاك برداشته و براساس روش هضم اسيدي توسط آناليز طيف‌ سنجي پلاسماي جفت‌ شده القايي مورد آناليز قرار گرفت.يافته‌ها: فاكتور غني شدگي براي روي و كادميوم به ترتيب با ميانگين 42.1 و 34.5 در رده‌ي غني شدگي شديد و شاخص زمين انباشت براي كادميوم با ميانگين 2.8 در رده‌ي بالاي آلودگي قرار داشت. تغييرات مكاني شاخص بار آلودگي و درجه‌ي آلودگي اصلاح شده نشان داد كه در نزديكي مراكز صنعتي شدت آلودگي بيشتر شده و رگرسيون خطي بين ريسك اكولوژيكي و ضريب ميانه دامنه اثر متوسط (0.903=R^2) نشان داد كه 76 درصد نمونه‌ها در احتمال سميت قرار گرفته‌اند. كادميوم در كودكان و بزرگسالان با ميانگين شاخص خطر غيرسرطان‌زايي 2 و 0.5 بخصوص در معرض جذب پوستي با ميانگين 0.5 بيشترين خطر را داشت. خطر ابتلا به بيماري‌هاي سرطاني بيشتري را نشان مي‌دهد. نتيجه‌ي تعيين منشأ و سهم فلزات سنگين به كمك ارزيابي هاي آماري نشان داد كه سرب، روي و كادميوم در نتيجه‌ي فعاليت‌هاي انساني و كروم، مس و آرسنيك در نتيجه‌‌ي توأمان فعاليت‌هاي انساني و زمين زاد در منطقه تجمع يافته‌اند. نتيجه‌گيري: پيشنهاد مي‌گردد به منظور كاهش اثرات منفي زيست محيطي فلزات سنگين در خاك اطراف شهر زنجان، اقداماتي مانند كاهش ورود آلاينده‌ها و پالايش خاك آلوده صورت گيرد.