كاربرد گياهان در حذف آلاينده‌هاي نفتي

پيشينه و هدف: صنعت نفت يك صنعت مهم، مادر و اشتغال‌زا است كه به عنوان صنعت تغذيه كننده بسياري از صنايع محسوب مي‌شود. يكي از مشكلات مهم محيط زيستي مرتبط با اين صنعت اين است كه در طي فرايندهاي مختلف استخراج، انتقال، پالايش و فراوري آن امكان ورود نفت به محيط‌زيست وجود دارد. آلودگي نفتي محيط‌زيست، تهديدي بزرگ براي سلامت اكوسيستم و انسان ايجاد مي‌كند. از اين رو حذف آلاينده‌هاي نفتي وارد شده به محيط‌زيست و به ‌ويژه خاك براي سلامت آن، ضروري است. هدف از اين مقاله، علاوه بر ارائه اطلاعات كلي در مورد گياه‌پالايي، مرور آخرين پژوهش ها در مورد استفاده از گياهان مختلف براي حذف آلاينده هاي نفتي از محيط زيست مي باشد. همچنين در اين پژوهش تعدادي از گونه هاي گياهي داراي قابليت حذف آلاينده هاي نفتي معرفي شده است. مواد و روش ها: براي انجام اين مطالعه، كتابخانه هاي الكترونيكي الزوير، اشپرينگر و مركز اطلاعات جهاد دانشگاهي (SID) با استفاده از كليدواژه هاي Phytoremediation ، Oil Contamination، گياه پالايي، آلودگي نفتي و آلاينده نفتي مورد كاوش قرار گرفت. منابع پس از استخراج و دسته بندي موضوعي مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج: با انجام كاوش در منابع اطلاعات علمي ده مقاله مروري به عنوان هسته اصلي و در مجموع 99 منبع استخراج شد و مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس مطالعات صورت گرفته، استفاده از گياهان براي حذف انواع آلاينده‌ها يكي از روش هاي مقرون به صرفه و سازگار با محيط‌زيست معرفي شده است. از جمله مزاياي گياه پالايي مي توان به نياز به سرمايه‌گذاري كم، امكان حذف آلاينده در محل، زيبايي‌شناسي مناسب، جلوگيري از فرسايش خاك‌، جلوگيري از انتشار مواد سمي و امكان استفاده به ويژه در مناطقي كه غلظت آلاينده پايين است اشاره كرد. طبق مطالعات انجام شده، گياهان از پنج مكانيسم مختلف شامل گياه استخراجي، گياه تثبيتي، گياه تبديلي، گياه تبخيري و  ريزوفيلتراسيون براي حذف آلاينده ها از محيط استفاده مي كنند. در اين مطالعه تعداد 12 گياه موثر در حذف فلزات سنگين و 30 گياه داراي قابليت گياه پالايي نفت و تركيبات سمي مرتبط با آن يعني هيدروكربن هاي چندحلقه اي آروماتيك معرفي شدند. بحث: گياه‌پالايي يك روش دوستدار محيط‌زيست و مبتني بر انرژي خورشيد است كه از نظر اقتصادي نيز مقرون به صرفه است و امكان  تجاري‌سازي آن نيز فراهم مي باشد. در حال حاضر، فناوري گياه‌پالايي در مراحل اوليه خود است و مشكلات فني زيادي براي توسعه آن وجود دارد كه بايد برطرف شود. در ميان گياهان، گياهان علفي با سطح ريشه بالا براي حذف هيدروكربن هاي چندحلقه اي آروماتيك كارآمد هستند، زيرا سيستم ريشه فيبري آن‌ها سطح بسيار خوبي را براي ميكروب‌ها و ريزوفيلتراسيون فراهم مي‌كند. در حال حاضر و به ويژه در كشور ما نياز مبرمي به كشف گونه‌هاي گياهي جديد با توانمندي تحمل و حذف آلاينده هاي محيطي به ويژه آلودگي هاي نفتي وجود دارد. همچنين انجام تحقيقات براي بهينه‌سازي فرآيندهاي گياه پالايي، درك فعل و انفعالات گياهي، فعل و انفعالات ميكروبي و تجهيزات مناسب براي انجام آن ضروري مي باشد. علاوه بر اين، استفاده از تكنيك‌هاي مولكولي و توسعه گياهان تراريخته براي افزايش كارامدي گياه‌پالايي در حال گسترش است. بنابراين، انتظار مي‌رود مهندسي ژنتيك نقش مهمي در افزايش كاربرد فن‌آوري‌هاي گياه‌پالايي ايفا كند. مطالعات مربوط به اين استراتژي‌ها در توسعه ابزارهاي ساده‌تر و مقرون به صرفه براي گياه‌پالايي بسيار مفيد خواهد بود.