ارزيابي سرمايه اجتماعي در بين كشاورزان شهرستان اروميه و تاثير آن بر تمايلات رفتاري طرفدار محيط زيست آن ها

پيشينه و هدف: مفهوم سرمايه اجتماعي بعد از مطرح شدن موضوع توسعه پايدار در دهه هاي پاياني قرن بيستم از طرف صاحب نظران مطرح شد. مفهوم محوري سرمايه اجتماعي اين است كه تعاملات اجتماعي باعث ايجاد شبكه هاي اجتماعي، تقويت اعتماد، شكل گيري ارزش ها، حمايت از هنجارها و فرهنگ و ايجاد اجتماع مي شود. سرمايه اجتماعي و مؤلفه هاي آن بسياري از ديدگاه ها، نگرش ها و رفتارهاي حفاظت محيط زيست افراد را تحت تأثير قرار مي دهند. رفتار حفاظت از محيط زيست را رفتار طرفدار محيط زيست نيز مي نامند. هدف اين پژوهش سنجش ميزان سرمايه اجتماعي كشاورزان و تأثير آن در تمايلات رفتاري طرفدار محيط زيست (ترطم) آن ها مي باشد. مواد و روش ها: اين تحقيق با ديدمان كمي و روش پيمايش انجام شده است. جامعه آماري شامل كليه كشاورزان شهرستان اروميه بود كه تعداد 184 نفر از آن ها به روش نمونه گيري تصادفي انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود كه روايي آن توسط 4 نفر از اساتيد مرتبط دانشگاه اروميه و پايايي آن با ضريب كرونباخ آلفا (0.75 تا 83/) مورد تأييد قرار گرفت. داده هاي ميداني با روش مصاحبه جمع آوري و با نرم افزار SPSSversion26 و با بهره گيري از آزمون مقايسه ميانگين تك نمونه اي و دو نمونه t، مدل سازي رگرسيوني و تحليل مسير تحليل شد. نتايج: يافته ها نشان داد كه ميزان سرمايه اجتماعي در بين كشاورزان كمتر از متوسط است. نتايج مؤلفه هاي سرمايه اجتماعي هم نشان داد كه اعتماد به جامعه دروني، انسجام اجتماعي، مشاركت و تعامل با جامعه دروني (شبكه روابط داخلي) به طور معني داري بالاتر از ميانگين اما اعتماد به جامعه بيروني، اعتماد به نهادها (بخش دولتي، مدني و خصوصي) و تعامل روستائيان با جامعه بيروني (شبكه روابط خارجي) به طور معني داري پايين تر از ميانگين است. اكثريت قريب به اتفاق (95 درصد) كشاورزان تمايلات رفتاري مخرب محيط زيست دارند. متغيرهاي اعتماد به نهادهاي اجتماعي، شبكه روابط بيروني، سطح تحصيلات كشاورزان و فرزندان آن ها و ميزان بهره مندي از نشريات ترويجي و اينترنت رابطه مثبت معني دار و متغيرهاي سن و تعداد فرزندان رابطه منفي معني داري با ترطم دارند. به علاوه سطح ترطم در بين كشاورزان شهري و داراي شغل غير كشاورزي از كشاورزان روستايي و با شغل اصلي كشاورزي بيشتر است. متغيرهاي شبكه روابط بيروني و سطح تحصيلات كشاورزان و فرزندان آن ها در مجموع بيش از 15 درصد تغييرات ترطم كشاورزان را تبيين مي كنند كه دو متغير سطح سواد كشاورزان و فرزندان آن ها نقش تعديل كننده را بازي مي كنند. بحث: بر اساس نتايج پيشنهاد مي شود سازمان هاي دولتي مرتبط با بخش كشاورزي براي تقويت اعتماد و سرمايه اجتماعي، شفافيت و پاسخگويي و مبارزه با فساد را در اولويت كاري خود قرار دهند. دولت با سياست گذاري و ايجاد بازار مناسب براي محصولات ارگانيك و تدوين سازوكارهاي مناسب، رفتار كشاورزان را به سمت رفتارهاي طرفدار محيطزيست سوق دهند. هم زمان دست اندركاران بخش آموزش ترويج سعي نمايند با كانال هاي ترويجي كه در اختيار دارند اطلاع رساني و آموزش هاي بيشتري را به ويژه براي كشاورزان مسن ارائه نمايند و اين قشر را به فراموشي نسپارند؛ چرا كه بيشتر كشاورزان جزء كشاورزان معيشتي و خرده پا و سنتي هستند و آموزش ترويجي بايد به اين قشر در اولويت باشد. بالاخره توسعه منابع انساني در نواحي روستايي با سرعت بيشتري ادامه پيدا كند تا با ارتقاء سطح تحصيلات كشاورزان، رفتارهاي آن ها به سمت رفتارهاي محيط زيست پسند سوق پيدا كند.