ارائه مدل علّي بررسي متغيرهاي مؤثر بر ارتكاب به جرايم محيط زيستي (مورد مطالعه‌: شهر كاشان)

پيشينه و هدف: محيط زيست و لزوم حفاظت از آن يكي از موضوعاتي است كه در عصر حاضر مورد توجه بسياري از انديشمندان و متخصصان حوزه هاي مختلف علم قرار گرفته است. محيط زيست يكي از ابعاد دستيابي به توسعه ي پايدار به شمار مي آيد. آن چه كه بر همگان روشن است، فقدان حيات جوامع بشري بدون برخورداري از محيط زيستي سالم است. رويكردهاي متفاوتي به موضوع محيط زيست وجود دارد كه از آن جمله مي توان به رويكرد محيط زيست محور و رويكرد انسان محور اشاره كرد. رويكرد اول، محيط زيست را در مركز توجه خود قرار داده و لزوم حفاظت از آن را بر همگان ضروري مي داند. رويكرد دوم، كه با رويكرد فايده گرايانه مرتبط است، محيط زيست را در خدمت بشر دانسته و هرگونه حقوق اعم از حقوق حيوانات، گياهان و غيره را از آن سلب مي كند. رويكرد اول منجر به شكل گيري قوانين به منظور محافظت از محيط زيست مي شود. اين گونه قوانين بر مبناي هنجارها و ارزش ها و ميزان اهميت موضوع از نظر استراتژيست ها و قانون گذاران هر كشور برنامه ريزي، وضع و ابلاغ شده و توسط مجريان قوانين مورد اجرا مي گيرند. در اين ميان، برخي از جرايم محيط زيستي ارتكاب مي يابند كه اثرات جبران ناپذيري را به محيط زيست وارد مي كنند، اما توسط جرم شناسان جرم انگاري نشده اند و مرتكبان به آن هرگز مورد بازخواست و تنبيه قرار نمي گيرند. اين گونه جرايم كه در دسته ي جرايم حقوق بشري قرار دارند، از منظر جامعه شناختي مورد توجه قرار مي گيرند. جرايم محيط زيستي بر اساس موقعيت جغرافيايي، فرهنگ و كنش هاي افراد متنوع بوده و از جامعه اي به جامعه ي ديگر متفاوت است. شناسايي جرايم محيط زيستي و نيز عوامل فرهنگي و اجتماعي مرتبط بر ارتكاب جرايم از سوي افراد جامعه به مسئولان جامعه در جهت پيشگيري از ارتكاب جرم و دستيابي به محيط زيستي سالم جهت ارتقاي سلامت و كيفيت زندگي شهروندان كمك مي كند. پژوهش پيش رو با هدف بررسي عوامل اجتماعي و فرهنگي ارتكاب به جرايم محيط زيستي توسط شهروندان كاشاني ساخت يافته است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر پيمايشي و  با استفاده از تكنيك پرسشنامه انجام گرفته است. بدين ترتيب كه در ابتدا، پرسشنامه هاي استاندارد موجود و پرسشنامه ي محقق ساخته پيرامون جرايم محيط زيستي  پس از سنجش پايايي با استفاده از آلفاي كرونباخ بين پاسخ گويان 16 تا 70 ساله ي كاشاني كه به روش نمونه گيري خوشه اي انتخاب شده بودند، توزيع شد. تعداد نمونه با استفاده از روش كوكران 358 نمونه برآورد شده بود كه به منظور دقت بيشتر اين ميزان به 481 نمونه ارتقا يافت. داده ها، پس از جمع آوري، توسط نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در نهايت با استفاده از نرم افزار AMOS مدل مفهومي پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. نتايج: نتايج حاصل از پژوهش حاضر بيانگر آن است كه هويت ملي با تاثيرگذاري 0.35، هويت شهري 0.28، سرمايه ي اجتماعي 0.27، سرمايه فرهنگي 0.38، دينداري 0.12، آگاهي محيط زيستي 0.33 و فرهنگ شهروندي 0.56 به شكل معكوس و معناداري بر جرايم محيط زيستي اثر دارند. در اين ميان فرهنگ شهروندي با ضريب مسير 0.56- بالاترين ضريب مسير مستقيم و هويت ملي با ضريب 0.92  بالاترين اثرگذاري غيرمستقيم بر ارتكاب به جرايم محيط زيستي را به خود اختصاص داده اند. هم چنين، در پژوهش حاضر، ميزان شاخص‌هاي نكويي برازش GFI و AGFI و CFI و NFI بيشتر از 0.90 گزارش شده است كه دال بر برازش مناسب مدل تحقيق است. بحث: در اين ارتباط فرهنگ شهروندي و هويت ملي به ترتيب با بالاترين تأثير مستقيم و غيرمستقيم نقش به سزايي در كاهش جرايم محيط زيستي دارند. در نتيجه، با مشاركت هرچه بيشتر افراد جامعه در فعاليت هاي مربوط به شهر و نيز افزايش مسؤوليت پذيري آن ها در ارتباط با شهر محل زندگي و نيز شناسايي و تحكيم هويت ملّي از سوي برنامه ريزان و مجريان قوانين مي توان اقدامات سازنده اي در جهت كاهش جرايم محيط زيستي انجام داد.