تحليل آيكونوگرافيك نقش زنان در نگاره‌هاي سوگ و ارتباط ايشان با آئين‌هاي كشاورزي با تاكيد بر نگاره‌هايي از ادوار ايلخاني، تيموري و صفوي

آن‌چه در قاموس ما مرگ نام گرفته و به تلخي از آن ياد مي‌كنيم، در نگاه انسان برزگر، پيوند درگذشتگان با زمين و انتظاري براي رستاخيز بود؛ همچون دانه‌‌اي كه به اميد تجديد حيات در خاك دفن مي‌كرد. شواهد برجاي مانده از شيوه‌هاي سوگواري، گويا است كه در اين وادي، زنان نقش مهم‌تري ايفا مي‌كرده‌اند؛ چنان‌كه نقش به‌سزائي در آئين‌هاي برزگري داشته‌اند. بنابراين جستار حاضر، با هدف تبيين نقش زنان در آئين‌هاي سوگواري و ارتباط آن با آئين‌هاي كشاورزي، درصدد است به اين پرسش‌ها پاسخ دهد كه چرا كنشگران آئين‌هاي سوگ اغلب زنان هستند؟ و آيا ارتباطي بين آئين‌هاي‌ سوگواري و آئين‌هاي كشاورزي وجود دارد؟ در همين راستا اين پژوهش، هشت نگاره ايراني با مضمون سوگ از دوره ايلخاني تا صفويه را به روشي تاريخي–تحليلي با كاربست رويكرد آيكونوگرافي تحليل كرد. نتايج نشان مي‌دهد آئين‌هاي سوگواري ذاتاً جهت فعال‌سازي قواي نباتات كه در قالب ايزدان گياهي تجسد يافته‌اند صورت مي‌پذيرفت. اين پويه طي استحاله‌اي كلي، از سوگواري براي خداي نباتي آغاز، سپس به سوگواري‌ براي شخصيت‌هاي اساطيري - حماسي و نهايتاً شخصيت‌هاي تاريخي دگرسان شد. بر مبناي قرينه‌سازي سوگواري و كشاورزي، از آن‌جا كه حضور زنان در زمين‌هاي زراعي مبارك انگاشته مي‌شد، حضور ايشان در سوگواري‌ها توجيه مي‌پذيرد.