واكاوي سوبژكتيويه ديگري در انديشه لاكان و لويناس با تمركز بر سوژه‌اخلاقي

پژوهش حاضر با هدف بررسي مفهوم سوبژكتيويته «ديگري» از ديدگاه لاكان و لويناس، با تأكيد بر سوژه‌اخلاقي و دلالت‌هاي تربيتي مترصد از آن انجام شده است. جهت دست‌يابي به هدف مذكور از روش تحليلي– مقايسه‌اي بهره گرفته شد. نتايج پژوهش حكايت از آن دارد كه در باور لاكان، تمايل ذاتي به بازآفريني صورت‌هاي گفتماني در ساختارهاي زباني، زمينه‌ساز پذيرش «ديگري» است. او ضمن نقد همان‌انگاري اخلاقِ سنتي كه بر خير‌مطلق و ديگريِ بزرگ تأكيد دارد، از سمپتوم ديگري‌هاي تقليل‌يافته در نظام اخلاقي حمايت نموده و از برتري اخلاق ديگر محور ياد مي‌كند. لويناس نيز تقليل غيريت بر امر «همان» را محكوم نموده و در تقدم اخلاق بر فلسفه، از اخلاقي ياد مي‌كند كه ديگر محور و مسئوليت‌پذير است. دلالت تربيتي از سوبژكتيويته ديگري لاكان و لويناس در نظام‌تربيتي، در برنامه‌درسي، روش تدريس و رابطۀ معلم و دانش‌آموزان قابل دريافت است. نظام‌تربيتي مطلوب از ديدگاه لاكان با تكيه بر دو مفهوم منِ ايده‌آل و منِ فراتر، برآمده از سوژه‌اي اجتماعي و اخلاقي است كه در آن، سوبژكتيويته اخلاقي نيازمند تعامل و كنش اجتماعي ميان معلم و دانش‌آموزان است و برنامه‌درسي مي‌تواند عرصۀ چنين تعامل و كنش اجتماعي باشد. نظام‌تربيتي مطلوب از ديدگاه لويناس در بستر رابطۀ چهره به چهره دانش‌آموز و معلم حاصل مي‌شود و با تمركز بر غيريت دانش‌آموز نيازمند برنامه‌درسي با محور توجه به حاشيه رانده‌شده‌هاست. تركيبي از رويكرد لاكان و لويناس در برجسته‌سازي رابطه «من» و «ديگري» به توليد «سوبژكتيويته اخلاقي» مي‌انجامد.