تعهدات دولت‌هاي حاشيه خزر در مديريت ورود گونه مهاجم شانه‌دار (Mnemiopsis Leidyi) از منظرحقوق بين‌الملل محيط زيست

شانه دار مهاجم درياي خزر نمونه اي از گونه هاي بيگانه مهاجم مي باشد كه از اواسط دهه نود ميلادي، از طريق آب توازن كشتي ها از كانال ولگا- دن به درياي خزر منتقل شد. اين گونه پلانكتون خوار با ايجاد اختلال در زنجبره غذايي، بسياري از موجودات درياي خزر از جمله ماهيان كيلكا، خاويار و فك اين دريا را در معرض خطر انقراض قرار داده است. با توجه به اثرات شديد زيست محيطي و اقتصادي گونه هاي بيگانه مهاجم، سؤال اصلي اين پژوهش آن است كه حقوق بين الملل چه تكاليفي را بر عهده دولت هاي ساحلي خزر در راستاي مديريت اين گونه ها قرار مي دهد؟ در پاسخ،  با به كارگيري روش توصيفي- تحليلي و بهره گيري از منابع كتابخانه اي اين نتيجه حاصل آمد كه كشور جمهوري اسلامي ايران و ديگر كشورهاي حاشيه درياي خزر به عضويت برخي معاهدات زيست محيطي جهاني و منطقه اي درآمده اند كه به طور صريح يا ضمني، تعهداتي را براي پيشگيري، كنترل و حذف گونه هاي بيگانه مهاجم بر عهده آنها قرار مي دهد. همچنين قواعد عرفي بين المللي و اصول كلي حقوقي نيز تعهداتي را در جهت اتخاذ تدابير پيشگيرانه، احتياطي و كنترلي بر عهده اين دولت ها قرار داده است. نقض هر يك از اين تعهدات اوليه يا اقدام به فعاليت هاي موجد خسارت توسط كشورهاي اطراف خزر مي تواند منجر به طرح مسئوليت بين المللي دولت ناقض تعهد يا ايجادكننده خسارت شود. بنابراين حقوق بين الملل از نظر وجود قواعد الزام آور در رابطه با مديريت گونه هاي مهاجم در درياي خزر با چالش مواجه نيست اما اجراي مؤثر اين قواعد نيازمند همكاري بيشتر دولت هاي عضو مي باشد.