بررسي ساختارهاي خرد و كلان در داستان‌هاي داراي طرحوارۀ فعال و بدون طرحوارۀ فعال در كودكان فارسي‌زبان با اختلالِ طيفِ اُتيسم

توليد داستان‌هاي منسجم و پيوسته براي كودكان با اختلال طيف اُتيسم موضوعي پرچالش است. با اين ‌وجود، تفاوت‌هاي بين داستان‌هاي روايت‌شده توسط كودكان با و بدون اختلالِ طيفِ اُتيسم ممكن است با كاهش نيازهاي شناختي و زباني كاهش پيدا كند. از اين ‌رو، پژوهش حاضر بر آن است تا مشخص كند كه آيا استفاده از طرحوارۀ فعال كه داستان را حول رويدادهاي مشتركي سازماندهي مي‌كند، مي‌تواند منجر به كاهش مشكلات كودكان در روايت داستان ‌شود يا خير. در راستاي دستيابي به اين هدف، توانايي 19 كودك با اختلال طيف اُتيسم و 26 كودك سالم در بازگويي دو داستان كه يكي از آن‌ها داراي طرحوارۀ فعال (طرحوارۀ فعال سينما رفتن) و ديگري بدون طرحوارۀ فعال بود، ارزيابي شد. داستان‌ها از نظر ساختارهاي ريز و كلان و نوع رويدادهاي داراي طرحوارۀ فعال و بدون طرحوارۀ فعال رمزگذاري شدند. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه عملكرد كودكان با اختلالِ طيفِ اُتيسم در مقايسه با كودكان سالم به‌طور معني‌داري هم در داستان داراي طرحوارۀ فعال و هم در داستان بدون طرحوارۀ فعال برحسب توليد ساختارهاي ريز و ‌ساختارهاي كلان ضعيف‌تر بود. به‌طوركلي، داستان‌هاي روايت‌شده توسط كودكان با اختلالِ طيفِ اُتيسم در مقايسه با كودكان سالم انسجام و پيوستگي كمتري داشتند. مقياس كامل ضريب هوشي تعيين‌كنندۀ انسجام و پيوستگي داستان در كودكان با اختلالِ طيفِ اُتيسم بود. علاوه‌بر اين، بررسي داستان‌ داراي طرحوارۀ فعال نشان داد كه ميزان استفاده از جزئيات مربوط به طرحوارۀ فعال توسط كودكان با اختلالِ طيفِ اُتيسم مانند كودكان سالم بود. با اين ‌وجود، ميزان استفاده از جزئيات بدون طرحوارۀ فعال در كودكان با اختلالِ طيفِ اُتيسم در مقايسه با كودكان سالم كمتر بود. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد آسيب در روايت داستان ممكن است در انواع داستان‌ها وجود داشته باشد.