نگاهي تازه به كاربرد تك‌واژ «كه» در بندهاي ساده از‌منظر دستور نقش ‌گراي نظام‌مند

تكواژ «كه» كه در ساخت زبان فارسي انعطاف و تنوع معنايي و نحوي بسياري دارد تاكنون ظاهراً در هيچ نوشته يا اثر پژوهشي از منظر يك نظرية جامع زبان‌‌شناسي بررسي نشده است. پژوهش حاضر كوشيده است، از ميان نقش‌هاي چندگانة آن، كاربرد اين تكواژ را در بندهاي سادة زبان فارسي از ديدگاه دستور زبان‌شناسي نقش‌گرا بررسي كند. در اين جستار، تكواژ از ديدگاه نقشي كه در ساختار بند به مثابة پيام (فرانقش متني) و نقشي كه به مثابة تعامل و تبادل (فرانقش بينافردي) ايفا مي‌كند، در نمونه‌ بافت‌هاي زباني با روش توصيفي تحليلي موردبررسي قرارگرفته است. نويافته‌‌ها حاكي است كه اين تكواژ در واحد زباني بند، نقش آغازگرنما را بر عهده دارد و آغازگر را از‌نظر معنايي فشرده‌سازي و آماده انتقال و پيشبرد جريان پيام مي‌كند. همچنين از منظر فرانقش بينافردي، نگرش گوينده را نسبت به خود و مخاطب و نوع مناسباتي كه بين آن‌‌ها شكل مي‌‌گيرد، برجسته‌‌نمايي مي‌كند. يافته‌هاي پژوهش مي‌تواند توجه پژوهشگران را به كاربست بيشتر رويكردهاي نوين دستوري، از‌جمله دستور نقش‌‌گراي نظام‌‌مند هليدي، به ظرفيت‌‌هاي بكر و شگرف زبان فارسي جلب كند.