بررسيِ ظرفيت‌هاي ساختاريِ شعر حجم براي گريز از گفتمان مسلط (مطالعۀ موردي اشعارِ يدالله رؤيايي)

شعر حجم به‌عنوان يكي از گونه‌هاي شعر نو ـ كه بيشتر با شيوۀ سرايش يدالله رؤيايي شناخته مي‌شود ـ يكي از ابهام‌برانگيزترين گونه‌هاي شعري معاصر ‌است كه تعاريف متفاوت و گاه متناقضي براي آن ارائه‌شده است‌. در اين پژوهش با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي و رويكرد تحليلي ـ توصيفي، كوشيده شده ‌است كه برخي جنبه‌هاي ساختاري اين‌گونه از شعر ـ كه كمتر مورد توجّه قرارگرفته ـ بررسي شود؛ از‌جملۀ اين موارد كيفيت روساخت و ژرف‌ساخت اين‌گونه از شعر با تكيه‌بر بررسي كاركرد محور همنشيني و محور جانشيني در آن است. بررسي دقيق اين‌گونه از شعر با تمركز بر شعر رؤيايي اين نكته را بر ما آشكار مي‌كند كه شعر حجم، برخلاف برخي جريان‌هاي شعري پسامدرن، به دنبال معنا‌گريزي و تعهدگريزي نيست؛ بلكه راهكارهايي را در پيش مي‌گيرد كه در عمل به گفتمان‌گريزي مي‌انجامد. با چنين رويكردي، شاعر با در هم ريختن معيار‌هاي مرسومي چون محور همنشيني و محور جانشيني ـ كه حامل پيام‌ و محتوا در واقعيت روزمرۀ زندگي هستند ـ مي‌كوشد تا مخاطب خود را از فضاي واقعيت به‌سوي فراواقعيت عبور دهد. اين فراواقعيت، همان واقعيتي است كه متأثر از گفتمان‌هاي مسلط نباشد و خواننده بتواند در آن محتوايي بكر و ژرف‌ در ذهنش تداعي كند؛ محتوايي كه با ضرورت‌هاي ناخوشايندِ واقعيت روزمره آميخته نشده است و خواننده بتواند با نگرش هنري خود، آن را بسازد و در قالب شعر درك كند.