تامين مسكن در بافت‌هاي فرسودۀ شهري: ارزيابي كيفي طرح خانه به جاي خانه در محله‌هاي اتابك و مينابي تهران

مقدمه: شهرداري تهران طي اجراي برنامه‌هاي نوسازي بافت‌هاي فرسوده طرحي را تحت عنوان خانه به جاي خانه اجرا كرده كه هدف از آن معاوضۀ پلاك‌هاي فرسوده با مسكن نوساز بوده است. در اين پژوهش، كه با هدف بررسي طرح مذكور به عنوان تنها تجربۀ بخش عمومي در ساخت و واگذاري مسكن در بافت فرسوده در شهر تهران صورت گرفته، به اين پرسش پاسخ داده مي‌شود كه اقدامات خانه به جاي خانه در تأمين كدام يك از معيارهاي مسكن مناسب موفق عمل كرده‌ است. اين ارزيابي تجارب ياري‌بخش تمهيدات آتي خواهد بود.روش: در اين پژوهش، دو محلۀ اتابك و مينابي جهت تحليل تجارب طرح خانه به جاي خانه در تهران انتخاب شده‌اند. داده‌هاي پژوهش با روش كيفي و از طريق مشاهدۀ پروژه‌ها، مصاحبه با سه گروه از ذي‌نفعان شامل جامعۀ محلي، نهاد عمومي و بخش خصوصي و نيز بررسي اسناد‌ جمع‌آوري شده و سپس مورد تحليل مضمون قرار گرفته‌اند.يافته‌ها: يافته‌ها حاكي از آن است كه شهرداري تهران در تأمين برخي معيارهاي مسكن مناسب به ويژه كيفيت كالبدي خوب عمل كرده، ولي در تأمين معيار دسترسي موفق نبوده ‌است. اقدامات  مورد مطالعه هم‌چنين با كاهش سرانه‌هاي خدماتي/زيرساختي مورد نياز و كاهش توان‌پذيري قشرهاي آسيب‌پذير همراه بوده است.نتيجه‌گيري: به دليل اهميت مشاركت جامعۀ محلي و بخش خصوصي در ساخت مسكن مناسب، نياز است نقش و منافع هر يك از ذي‌نفعان به وضوح تعيين شود و از منابع بالقوۀ نهاد مسئول بخش عمومي، به ويژه شركت­هاي مسكن‌ساز، حداكثر بهره حاصل گردد. هم‌چنين، لازم است سرمايه­گذاري بخش عمومي در تأمين خدمات/زيرساخت‌ها و نظارت بر عملكرد بخش خصوصي به عنوان دو نقش كليدي شهرداري‌ها مورد توجه قرارگيرد.