سنجش ابعاد نابرابري فضايي در شهرستان‌هاي ايران؛ با نگاهي به الزامات سياستي

مقدمه: نابرابري فضايي در كشورهاي درحال‌توسعه، موضوعي است كه ذهن بسياري از سياست‌گذاران و پژوهشگران را به خود مشغول كرده است و مي‌تواند سبب مواردي مانند دوگانگي‌هاي منطقه‌اي، جابه‌جايي سرمايه و نيروي كار، تراكم جغرافيايي فقر و محروميت و... شود؛ بنابراين در اين پژوهش به سنجش ابعاد نابرابري فضايي در ميان شهرستان‌هاي ايران پرداخته مي‌شود.روش: به‌منظور سنجش نابرابري فضايي در بين شهرستان‌هاي كشور از داده‌هاي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1395 و سالنامه‌هاي آماري استان‌ها استفاده شد. وزن‌دهي و تركيب شاخص‌ها و ساخت نابرابري فضايي به كمك تحليل‌عاملي صورت گرفت. براي نشان‌دادن پهنه‌بندي و سطح‌بندي شهرستان‌ها براساس ابعاد نابرابري نيز از نرم‌افزار Arc Pro استفاده شد.يافته ها: مطابق يافته‌ها، در ميان شهرستان‌هاي كشور نابرابري فضايي وجود دارد. اين نابرابري‌ها به‌خصوص در شاخص‌هاي اقتصادي و اجتماعي به‌گونه‌اي است كه شهرستان‌هاي واقع در مناطق مرزي (به‌جز مناطق شمالي) به نسبت شهرستان‌هاي واقع در مركز كشور نابرابري فضايي بيشتري دارند. در ميان مناطق با نابرابري بالا، نيمۀ شرقي به‌خصوص جنوب شرق و شمال شرق و سپس غرب و شمال غرب و جنوب غرب كشور قرار دارند. در ميان شاخص‌ها، فقط در شاخص وضعيت ساختار جمعيتي، شرايط به نفع شهرستان‌هاي واقع در مناطق مرزي است. در شاخص زيست‌محيطي نيز نوار غربي و شمال غرب و شمال كشور از وضعيت مطلوبي برخوردارند.نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با نابرابري هاي فضايي بين شهرستان هاي كشور مواجه هستيم. اين نابرابري ها در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي، ساختار جمعيت و تراكم جمعيت وجود دارد. علاوه بر اين، مناطق كشور كه اغلب مناطق مرزي و پيراموني كشور هستند، نسبت به مناطق مركزي كشور نابرابري بيشتري دارند. همچنين با توجه به اينكه اين مناطق جزو اولين مناطق مهاجرتي كشور هستند، توجه و برنامه‌ريزي‌هاي عملي براي رفع نابرابري‌هاي فضايي داخلي ايران ضروري است.