شناسايي و تعيين مقدار هورمون ها و داروهاي برگزيده در خروجي تصفيه خانه فاضلاب شهري، خاك و محصولات زراعي

سابقه و هدف: داروها، محصولات مراقبت شخصي و هورمون هاي استروييدي از آلاينده هاي نوظهوري محسوب مي شوند كه منشا اصلي توليد آن ها جوامع انساني است. تصفيه خانه هاي فاضلاب شهري، نقش بسيار موثري در كاهش و حذف اين دسته از آلاينده ها دارند، با اين حال، حذف كامل اين تركيبات معمولاً ممكن نمي شود و مقداري از اين آلاينده ها از طريق جريان فاضلاب تصفيه شده (و همچنين لجن باقي مانده) وارد محيط مي شود. با توجه به كاربرد فاضلاب تصفيه شده در آبياري مزارع و باغات، احتمال انتقال آلاينده ها به خاك، محصولات زراعي و آب هاي زيرزميني وجود دارد. از آنجايي كه تاثير منفي حضور اين آلاينده ها در غلظت هاي بسيار كم نيز قابل مشاهده است، شناسايي و تعيين مقدار آن ها ضروري است.مواد و روش ها: در اين پژوهش، كانال انتقال تصفيه خانه جنوب تهران (فاضلاب خام، فاضلاب تصفيه شده)، خاك مزارع و محصولات زراعي از جنبه حضور و مقدار آلاينده هاي آلي نوظهور، از دسته داروها و هورمون هاي استروييدي مورد بررسي قرار گرفته است. چهار نوبت نمونه برداري از فاضلاب تصفيه شده در نقاط مختلف انجام شد. آناليز كيفي به منظور شناسايي و انتخاب آلاينده هاي هدف به انجام رسيد. سپس، مهم ترين معيارهاي تضمين و كنترل كيفيت در بخش ميداني و آزمايشگاهي مورد مطالعه عملي قرار گفتند تا داده هاي ايجاد شده از بالاترين سطح كيفيت ممكن برخوردار باشند.. هر نمونه براي هر دسته آلاينده به صورت جداگانه آماده سازي و استخراج (استخراج فاز جامد و استخراج با حلال تحت التراسونيك) شده و در نهايت با دستگاه كروماتوگرافي مايع-طيف سنج جرمي آناليز شدند.نتايج و بحث: نمونه برداري از محيط هاي فاضلاب خام، فاضلاب تصفيه شده، خاك و محصول زراعي آبياري شده با فاضلاب تصفيه شده و آناليز اين نمونه ها به انجام رسيد. دو داروي استامينوفن و سولفامتوكسازول و چهار هورمون استروييدي اكويلين، استرون، استريول و اتينيل استراديول، به عنوان آلاينده هدف و مهم ترين و مستمرترين آن ها انتخاب شدند. هر شش آناليت در نمونه فاضلاب خام و در يك نمونه فاضلاب تصفيه شده شناسايي شدند. در نمونه ديگر فاضلاب تصفيه شده سه هورمون اكويلين، استرون و اتييل استراديول يافت نشد. در نمونه خاك فقط هورمون استرون و در نمونه گياهي (گندم) همه آناليت ها به جز اتنيل استراديول ديده شدند.نتيجه گيري: تمام آلاينده ها در فاضلاب خام و تصفيه شده (خروجي تصفيه خانه) مشاهده شدند و نقش بسيار مثبت تصفيه خانه در كاهش غلظت ملاحظه شد. از سوي ديگر تغييرات غلظت آلاينده ها در طول مسير كانال مشخص شد. همچنين، اين نتيجه به دست آمد كه آلاينده هاي هدف برخلاف تمايل به جذب توسط گياهان، توسط ذرات خاك جذب سطحي نمي شوند. بنابراين، ورود آب آلوده به خاك زراعي، آلودگي محصولات و نفوذ به آب زيرزميني را در پي خواهد داشت. حضور و مقدار آلاينده هاي مورد بررسي در كانال انتقال فاضلاب تصفيه شده، به شدت وابسته به زمان و مكان است. در واقع، اختلاط و ترقيق و ورود منابع جديد آلودگي در مسير كانال، سبب تغييرات معني دار در غلظت و نوع آلاينده هاي مشاهده شده در نمونه ها مي شود.