بررسي تطبيقي اجتهاد پيامبر(ص) از ديدگاه قاضي عبدالجبار معتزلي، فخر رازي و علامه حلي

يكى از مباحث مهمي كلامي، اجتهاد پيامبر اكرم (ص) است. كه ثمراتي كلامي فروان دارد يكي از ثمرات شاخص آن حوزه نصب امام توسط پيامبر اكرم است. آيا حضرت از پيش خود بدون وحي اظهار نظر مي‌كردند؟ ديدگاه هاي مختلفي از سوي متكلمان ارائه شده است. اين نوشتار به روش توصيفي، تحليلي به بررسي تطبيقي موضع سه انديشمند شاخص از سه مكتب شيعي، اشعري و معتزلي مي‌پردازد. علامه حلي از متكلمان شيعه و فخر رازي از متكلمان اشعري وقوع اجتهاد از سوى پيامبراكرم (ص) را در فرض فقدان وحي نفى كرده‏اند. در مقابل، قاضي عبدالجبار معتزلي، به اجتهاد پيامبر در موارد فقدان وحي معتقد شده است. به نظر نويسنده، روشن نبودن مراد از اجتهاد و حوزه آن، و عدم توجه به مرزدانش و علم پيامبر (ص) با اجتهاد مصطلح، باعث شده است كه در اين زمينه ديدگاه‏هاي متفاوتي از طرف اعلام ثلاثه ارائه شود. از اين رو، نويسنده در اين نوشتار تلاش كرده است تا با توضيح مراد اجتهاد و تعيين دانش و منبع دانش پيامبر (ص) كه سبب اختلاف در اجتهاد آن حضرت گرديده است را مشخص كند.