نقد و بررسي قواعد «آنسلم» در شناخت «موجود كامل»

«الهيات كمال» رويكردي است كه با تكيه بر تعريف خدا به موجودي كه در تمام جنبه‌ها كامل است، به تفسير مفهوم خدا و تحليل صفات او مي‌پردازد. آنسلم نخستين كسي است كه تحليلي نظام‌مند از مفهومِ موجود كامل ارائه مي‌دهد. از آنجا كه مباحث بعديِ فيلسوفان واكنشي به نظرات اوست، لذا تبيين آراء وي اهميت خاصي دارد. در اين مقاله بر اساس روش توصيفي، تحليلي به اين پرسش پرداخته مي‌شود كه بر اساس ديدگاه آنسلم، چه قواعدي را مي‌توان براي شناخت تفصيليِ موجود كامل و همچنين استخراج صفات الهي به كار گرفت. هدف اين مقاله تبيين نقاط ضعف و قوت ديدگاه آنسلم است. در مجموع مي‌توان پنج قانون كلي را از عبارات آنسلم استخراج كرد؛ او ابتدا سعي مي‌كند بر پايه‌ مقايسه ميان موجودات جهان به اين هدف برسد. مهم‌ترين نقد اين شيوه آن است كه نمي‌تواند مهم‌ترين هدف الهيات كمال، يعني استخراج صفات الهي را به درستي تأمين كند. آنسلم در موضعي ديگر، مقايسه ميان وضعيت‌هاي مختلفِ يك موجود را محور كار قرار مي‌دهد. او در آثار بعدي‌اش همين شيوه را دنبال مي‌كند و در نهايت به اين نتيجه مي‌رسد كه چون خداوند در بالاترين وضعيتِ قابل تصور قرار دارد، بنابراين هر امر قابل تصوري را كه اتصاف به آن بهتر از عدم اتصاف به آن است، بايد دارا باشد. مي‌توان قاعده‌ نهايي آنسلم را پس از انجام اصلاحاتي، قابل دفاع دانست؛ به اين صورت كه با اضافه كردن قيودي، امكان تعارض بين صفاتي را كه خداوند مي‌تواند در نظر ابتدايي داشته باشد، لحاظ ‌گردد.