آثار اقتصادي و زيست محيطي موافقت‌نامه تجاري ايران و اتحاديه اقتصادي اوراسيا: رويكرد GDyn-E

زمينه و هدف: پيامدهاي اقتصادي و زيست محيطي آزاد سازي تجاري و موافقت‌نامه‌هاي آزاد تجاري همواره مورد بحث بوده است. در همين راستا، در اين پژوهش آثار اقتصادي و زيست محيطي كاهش تعرفه‌هاي وارداتي ايران و اتحاديه اقتصادي اوراسيا در يك افق زماني بلند مدتِ 25 ساله تحليل شده است. روش بررسي: در اين پژوهش، تحليل تجربي و كمي‌سازي نتايج بر اساس الگوي پروژه تحليل تجارت جهاني انرژي محورِ پويا (GDyn-E) انجام شده است، الگوي‌ ذكر شده، از نوع الگوي‌هاي تعادل عمومي قابل محاسبه (CGE)، جهاني و چند منطقه‌اي است. با توجه به ماهيت بين‌المللي بودن تجزيه و تحليل اين پژوهش، يك الگو و پايگاه داده جهاني به منظور تحقق اهداف اين پژوهش مورد نياز بود، بنابراين، الگويGDyn-E  و نسخه‌ي 10 پايگاه داده آن (منتشر شده در سال 2020) براي تجزيه و تحليل انتخاب شد، اين پايگاه داده كل جهان را پوشش مي‌دهد. در اين پژوهش، آثار اقتصادي و زيست محيطي موافقت‌نامه‌هاي آزاد تجاري ايران و اوراسيا طي دو سناريو (كاهش 50 درصدي و كاهش 100 درصدي نرخ تعرفه‌ها) با نرم افزار RunDynam تحليل شده است. يافته‌ها: نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه با كاهش تعرفه‌ي دوجانبه، كل انتشار گاز CO2 در ايران روند افزايشي دارد و با افزايش درجه آزاد سازي تجاري، حجم انتشار گاز CO2 بيشتر مي‌شود و نيز كل انتشار گاز CO2 در اوراسيا روند كاهشي دارد و با افزايش درجه آزاد سازي تجاري، حجم انتشار گاز CO2 كمتر مي‌شود. نتايج اين پژوهش در ارتباط با رفاه اقتصادي و توليد نشان مي‌دهد كه با كاهش تعرفه تجاري، رفاه و توليد در ايران روند افزايشي دارد و نيز رفاه و توليد در اتحاديه اقتصادي اوراسيا به ترتيب روند افزايشي و كاهشي را نشان مي‌دهد. روند اثر تكنيك (فناوري) در ايران نزولي و در اتحاديه اقتصادي اوراسيا صعودي است، اثر تكنيك بيانگر تغيير در فناوري توليد، به خصوص تغيير به سمت فناوري پاك است. با آزاد سازي تجاري، اثر فناوري در ايران به افزايش تخريب محيط زيست منجر شده است و در اتحاديه اقتصادي اوراسيا به كاهش تخريب محيط زيست منجر مي‌شود و نشان مي‌دهد كه اتحاديه اقتصادي اوراسيا به سمت فناوري پاك سوق داده مي‌شود و در ايران از فناوري‌هاي پاك استفاده نشده است و يكي از دلايل آن مي‌تواند ناشي از عدم قوانين سختگيرانه زيست محيطي در ايران باشد. بحث و نتيجه‌گيري: پيشنهاد مي‌شود همگام با كاهش تعرفه تجاري و اعمال ساير مقررات مربوط به موافقت‌نامه، استفاده از قوانين زيست محيطي سختگرانه‌تر و نيز استفاده از فناوري‌هاي پاك و انتقال اين نوع فناوري به كشور در دستور كار قرار گيرد.