نقش هبوط، فراموشي و اسارت روح سالك در تجربه موقعيت‌هاي مرزي (با تكيه بر داستان‌هاي رمزي سهروردي)

داستان هبوط روح از تمهيدات بياني فيلسوفان، عرفا و ادبا در ادوار گذشته بوده است. بررسي قاعده مند اين تمهيد بياني در آثار سهروردي، كه غالباً به‌شكل داستان ظهور يافته، رهيافتي است كه بر پيوند اين تصوير ازيك‌سو با نظريه تذكار فلاسفه و ازدگرسو با اسطوره ياد و فراموشي صحه مي گذارد. نظام فكري و هستي شناختي متفاوت سهروردي «تصوير هبوط» را به رمزي معني واره مبدل كرده است كه از رهگذر آن، حال‌وهواي فراموشي به‌منزله گشودگي برتر انسان به‌نمايش درآمده است. موتيف هبوط كه در اكثر داستان ها در هيئت پرنده ممثل شده است سرگذشت روحِ سالكي است كه از اصل نخستين خويش جدا شده و به عالم جسماني فرو افتاده است. شخصيت هاي داستان هاي رمزي سهروردي پس از هبوط به فراموشي گرفتار مي آيند و اين مرحله، مقدماتي را فراهم مي كند كه به‌واسطه آن روحِ سالك به محدوديت ها و امكاناتش پي مي برد و بسياري از باورهاي يقيني اش به اعتباراتي سست بدل مي شود. فراموشي و هبوط در داستان هاي مذكور مقدماتي را فراهم مي كنند تا سالك در موقعيت هاي مرزي قرار گيرد؛ موقعيتي كه واقع‌شدن در آن اسباب شناخت و تعالي يا جهش را فراهم مي كند. اين جستار، با روش توصيفي و تحليلي و با بررسي داستان هاي عقل سرخ، رساله الطير، لغت موران و قصه غربت غربي، نشان داده است كه فراموشي، نوعي پيش آگاهي يا پيش فهمي است كه در تجربه موقعيت‌هاي مرزي نقشي محوري برعهده دارد.