ماهيت زبان و مفردات آن در انديشه امام محمد غزّالي

بيشتر پژوهش هايي كه درباره «زبان» و نقش آن در حوزه متون عرفاني انجام گرفته، به بازتاب عيني زبان (تحقق آن در گفتار و نوشتار) پرداخته اند، مقوله اي كه در واقع معرفت درجه دوم محسوب مي شود. معرفت درجه اول، كه عبارت است از شناخت ماهيت خود زبان و تلقي هر فرد (عارف) از چيستي آن، كه اغلب مغفول واقع شده، بسيار حائز اهميت است؛ چراكه پيش از مرحله ثبوت و تحقق زبان، مقام اثبات و تلقي از زبان اصل است و پيش از آنكه زبان به مرز تحقق و ظهور برسد، نحوه تلقي و تقرر آن شكل مي گيرد. يكي از عرفاي انديشمندي كه درباب ماهيت زبان انديشيده و در خلال آثارش درباب آن سخن گفته امام محمد غزالي است. در اين جستار، به‌شيوه توصيفي‌ـ‌تحليلي، در پرتو پاره اي از آراي زبان شناختي سوسور، به بررسي تلقي امام محمد غزالي از مقوله زبان و ماهيت آن (معرفت درجه اول)، و در ادامه به ظهور و تحقق زبان در قالب مفردات و كليات (معرفت درجه دوم) پرداخته شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه غزالي در تبيين مقوله زبان، هم در مقام فيلسوف، به چيستي و ماهيت زبان پرداخته است و هم از ديدگاه زبان‌شناس، به فرآيند تكوين زبان در صورت هاي گفتاري و نوشتاري و... توجه نشان داده است.