پژوهشي بر شهر باستاني فسا در دورۀ ساساني با استناد به منابع تاريخي و پژوهش‌هاي باستان‌شناسي

محوطۀ تُل‌ضَحاك به‌عنوان شهر باستاني فسا در دوران تاريخي و اسلامي، در حدود 2 كيلومتري جنوب شهر امروزي فسا در مركز شرقي استان فارس قرار دارد و در سال 1310 ه‍.ش.، به‌عنوان پانزدهمين اثر ملي به ثبت رسيده است. پس از انجام بررسي روش‌مند باستان‌شناختي اين محوطه در سال 1397 ه‍.ش.، علاوه‌بر شناسايي محدودۀ محوطه (با استناد به پراكندگي داده‌هاي سطحي) كه به بيش از 500 هكتار مي‌رسد، گاه‌نگاري و دوره‌هاي استقراري محوطه نيز كه نشان از سكونت در آن از اواخر هزارۀ چهارم پيش‌ازميلاد، تا قرون مياني اسلامي است، مشخص شد. با مطالعۀ داده‌هاي به‌دست‌آمده از بررسي، به‌ويژه نمونه‌هاي سفالي، يكي از دوره‌هاي استقراري مهم اين محوطه، استقرار مربوط به دورۀ ساساني است. پراكندگي مواد فرهنگي مربوط به اين دوره (به‌ويژه سفال) تقريباً در تمام سطح محوطه مشاهده شد. در اين پژوهش كه روش انجام پژوهش آن توصيفي-تحليلي و نحوۀ گردآوري اطلاعات آن به دو صورت ميداني و كتابخانه‌اي است، نگارندگان با هدف بازشناسي سيماي شهر فسا در دورۀ ساساني، تلاش مي‌كنند با بررسي منابع تاريخي و پژوهش‌هاي باستان‌شناسي پيشين در منطقه كه در ارتباط با دورۀ ساساني منطقه انجام شده است، نتايج آن را با داده‌هاي مربوط به استقرار ساسانيِ شناسايي‌شده از بررسي روش‌مند محوطۀ تل‌ضحاك، درهم آميخته تا اطلاعاتي از اوضاع سياسي، اقتصادي شهر فسا در اين دوره ارائه شود. نتايج پژوهش‌هاي انجام‌شده مشخص مي‌كند كه استقرار مربوط به دورۀ ساساني محوطۀ تل‌ضحاك فسا بدون‌شك يك استقرار بزرگ شهري از نوع شهرهايي با شكل ساختاري نامنظم است. شهر فسا با توجه به موقعيت راهبردي مناسب و قرارگرفتن بين چند شهر شاهي مهم آن دوره و هم‌چنين شرايط زيست‌محيطي عالي براي فعاليت‌هاي كشاورزي و دامداري، به‌عنوان يكي از شهرهاي مهم تجاري و بازرگاني در تمام مدت حكومت ساسانيان در كورۀ دارابگرد در شرق سرزمين پارس ايفاي نقش كرده است.