تأملي نو بر قفل‌هاي دورۀ صفويه ازمنظر فرم، نقش و عملكرد

هنر و صنعت قفل‌سازي هم‌چون ديگر هنرهاي فلزي ايران به نوعي بازتاب آداب، عقايد و سنن مردم اين سرزمين است. اين هنر، درآميختگي ظريفي از زيبايي‌شناسي با فولاد و آهن است و درنهايت به هم‌نشيني قابل‌تأمل هنر و صنعت مي‌انجامد؛ از ‌اين‌رو، مي‌توان دريافت كه با مقوله‌اي ارزشمند مواجه هستيم كه ظرفيت‌هاي گوناگون بصري، فرمي و زيبايي را در خود نهفته دارد. هدف از انجام اين پژوهش، ضمن دسته‌بندي قفل‌ها و ويژگي‌هاي فرم و نقش، شناخت قابليت‌ها و كاركردهاي متفاوت، به رمزگشايي نقوش و سنت‌ها و باورهاي پيرامون آن‌ها مي‌پردازد. پرسش اصلي پژوهش و مطرح در مورد اين موضوع آن‌ است كه، نقش‌مايه‌هاي قفل‌هاي دورۀ صفويه از كجا اقتباس شده است؟ ويژگي‌هاي فرمي و مفهومي نقوش به‌كاررفته در قفل‌هاي دورۀ صفويه چگونه است؟ و تا چه ميزان با جنبه‌هاي اعتقادي دورۀ صفويه ارتباط دارد؟ اين پژوهش از نوع بنيادي و به‌لحاظ ماهيت به شيوۀ توصيفي-تحليلي است. روش گردآوري اطلاعات به‌صورت ميداني و كتابخانه‌اي و با تكيه‌بر توصيف، تحليل و تاريخ خواهد بود. در اين‌گفتار، سعي‌بر اين بوده است كه بيان نمايد در دورۀ صفويه قفل علاوه‌بر جنبۀ حفاظتي كاربردي) برخوردار از جنبۀ آئيني بوده و رابطۀ مستقيم و تنگاتنگ با سنت اسلامي داشته است. بنابراين با تحليل نقوش و كتيبه‌هاي به‌جاي مانده بر قفل‌ها مي‌توان دريافت كه نقوش براساس كاركرد قفل، توسط هنرمند ابتدا انتخاب و سپس طراحي شده‌اند. بر اين‌اساس مي‌توان كاركرد كاربردي، كاركرد مذهبي و كاركرد طلسم‌گونۀ براي قفل‌هاي اين دوره مطرح نمود.