ايل‌راهِ خليل‌آباد-نوم‌كول: ايل‌راهي از دورۀ صفوي در شرق لرستان (شهرستان اليگودرز)

شهرستان اليگودرز ازجمله مناطق سردسيري واقع‌در شرق استان لرستان است. وجود مراتع سرسبز، ارتفاع زياد، منابع آبي فراوان در اليگودرز و هم‌جواري اين منطقه با دشت خوزستان، بستري مناسب براي شكل‌گيري زندگي كوچ‌نشيني در اين منطقه را فراهم كرده است. از دوران پيش‌ازتاريخ تاكنون اين منطقه به‌وسيلۀ تعدادي ايل‌راه به مناطق پست شمال خوزستان متصل ‌مي‌شده است. يكي از اين ايل‌راه‌ها، ايل‌راه موسوم به «خليل‌آباد/ نوم‌كول» است كه از يك مسير سخت‌گذر در حاشيۀ رودخانه‌هاي خروشان «بختياري» و «سرخاو» عبور مي‌كند. اين ايل‌راه در دوران متأخر اسلامي عمدتاً مورداستفاده طوايفي از شاخۀ چهارلنگ ايل بختياري بوده است كه ييلاق را در بخش شمال‌شرق لرستان، يعني در اليگودرز و ازنا و در دامنه‌هاي اشترانكوه و قالي‌كوه، و قشلاق را در سردشت، لالي و اطراف دزفول مي‌گذراندند. باتوجه به اين‌كه اين جاده و آثار مسير آن تاكنون مطالعه و معرفي نشده است، انجام پژوهشي مستقل براي شناسايي و معرفي آن‌ها لازم و ضروري بود. هدف پژوهش حاضر آن است كه با اتكاء بر شواهد باستان‌شناسي حاصل از بازديدهاي ميداني، ضمن معرفي اين ايل‌راه و آثار موجود در مسير آن، تاريخ شكل‌گيري اين ايل‌راه و تأسيسات مرتبط با آن را مورد ارزيابي و تحليل قرار دهد. پرسش اصلي پژوهش اين است كه، چه شواهد باستان‌شناختي از اين ايل‌راه باقي‌مانده است و كيفيت آثار باقي‌مانده چگونه است؟ يافته‌هاي پژوهش ازطريق بازديد ميداني فراهم آمده است. در نتيجۀ اين بررسي چهار پل، بخش زيادي از جادۀ سنگ‌فرش، يك گورستان و يك كتيبه شناسايي شد كه مطالعۀ آن‌ها نشان مي‌دهند اين جادۀ سنگ‌فرش و مجموعۀ آثار مسير آن در دورۀ صفويه با حمايت سران طوايف چهارلنگ ايل بختياري درراستاي تسهيل كوچ فصلي عشاير ساخته شده است.